Μαγεία στην αρχαιότητα σήμαινε την επιστήμη των μάγων ,των ιερέων του Ζωροαστρισμού [ θρησκεία των Περσών ].Η τέχνη της μαγείας έχει την ικανότητα επηρεάζει την φυσική πορεία των γεγονότων με μυστηριώδεις και ανεξήγητους -στους αμύητους – τρόπους ,όπως τα θαύματα ή η βασκανία. Μαγεία και θρησκεία όπως μαγεία και ιατρική είχαν ασαφή όρια στην αρχαιότητα .Η ελληνική λέξη για την μαγεία είναι η γοητεία [ γητεία ]. Από το ρ. γοάω -ώ { = θρηνώ ,κλαίω γοερά,γογγύζω .Από τις γοερές φωνές με τις οποίες έψελναν τις μαγικές επωδούς } > γόης ,γοητής ,γοητεύω > γοητεία = μαγεία ,μαγγανεία ,απάτη.
Ι. ΠΑΣΣΑ – » Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν ‘ΗΛΙΟΥ’ .
Βασκανία είναι η δια του βλέμματος – ακούσια μάλλον και ασυναίσθητη- βλαβερή επίδραση ,που ασκούν ορισμένα άτομα επί ανθρώπων ,ζώων ,πραγμάτων και προκαλούν τον φθόνο ,λόγω του κάλλους ή της τελειότητας τους .Ο φθόνος από τον λαό θεωρείται απαραίτητος ,έστω κι αν είναι ασυναίσθητος ,για να επενεργήσει η βασκανία. Βασκαίνω ,ματιάζω. : βλάπτω με την επήρεια του βλέμματος. Μερικοί ισχυρίζονται ότι το βασκαίνω παράγεται εκ του» φάεσσι καίνειν » ,δηλαδή το φονεύειν δια των οφθαλμών. Βάσκανος ή βασκαντήρας =προφυλακτικό κατά της βασκανίας { χα’ι’μαλί ,φυλακτό ,περίαπτον }.Οι Ρωμαίοι ονόμαζαν την βασκανία fascinum .Πίστευαν δε ότι ασκείται με το βλέμμα ,τα λόγια ή την φωνή ,ιδιαιτέρως εις βάρος παιδιών.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΤΟΥ ΑΦΡΟΔΙΣΙΕΩΣ -‘,Προβλήματα’ ,{ II -53 }.
53. …Το δε μάτιασμα γίνεται ως εξής : καθώς η κακία διεγείρεται μέσα τους ,εξ αιτίας του υπερβολικού φθόνου ,εξέρχεται όπως κάποια δηλητηριώδης και φθοροποιός ακτίνα από την κόρη των οφθαλμών τους .Και αυτή εισερχομένη δια των οφθαλμών των φθονουμένων ,μετατρέπει την ψυχή και την φύση τους σε δυσκρασία ,τους χυμούς τους σε σήψη και οδηγεί τα σώματα αυτών σε νόσο.
ΣΩΚΡ.ΤΖΙΒΑΝΟΠΟΥΛΟΥ – » Λεξικόν των Ελληνικών και Ρωμα’ι’κών Αρχαιοτήτων ».
Βασκανία [ Fascinum ] . H πίστη ,ότι κάποιοι άνθρωποι είχαν την δύναμη να επηρεάζουν άλλους δια των βλεμμάτων τους .
ΑΛΚΙΦΡΟΝΟΣ – » Επιστολαί ». [ Αλίκτυπος Εγκύμονι ].
» βάσκανος οφθαλμός » = ζηλόφθων οφθαλμός.
ΗΛΙΟΔΩΡΟΥ – » Αιθιοπικά », { 3. VIII }, [αρχ.κειμ.].
ΗΛΙΟΔΩΡΟΥ – » Αιθιοπικά », { 3.VIII } ,[απόδοσις].
Βασκανία = φθόνος. Μαλακία = αδιαθεσία. Bασκανία και έρωτας. Ο έρωτας είναι ένα είδος ..βασκανίας ! { από τα μάτια πιάνεται στα χείλη κατεβαίνει..}.
Γ. ΠΛΙΝΙΟΥ πρεσβυτέρου – » Φυσική Ιστορία », { 7. II,16 }.
Η γοητεία [γητεία] δια των οφθαλμών.
ΠΟΠΛΙΟΥ ΒΙΡΓΙΛΙΟΥ ΜΑΡΩΝΟΣ – » Βουκολικά », { στ.103 }.
Ο βουκόλος Μενάλκας παραπονιέται για τους ισχνούς αμνούς του δείχνοντας ,σαν αιτία γι’ αυτό ,την βασκανία. Oculus fascinus = οφθαλμός βάσκανος .
ΣΧΟΛΙΑΣΤΗΣ ΘΕΟΚΡΙΤΟΥ – »σχόλια στο Ειδύλλιον Ε’, {13 }.
Η εκπεμπόμενη κακή ενέργεια δια των οφθαλμών προέρχεται από την μοχθηρία και την κακία της ψυχής.
THOMAS GAISFORD S.T.P – » Etymologicon Magnum Lexicon ».
Όλα τα αισθήσεως σημαντικά ρήματα συντάσσονται με γενική {ακούω σου ,γεύομαι σου ,άπτομαι σου πλην τα της οράσεως ,που συντάσσονται με αιτιατική {ορώ σε,βλέπω σε }Γιατί ; Διότι οι μεν άλλες αισθήσεις ενεργοποιούνται όταν εισδέχονται ερεθίσματα { κατά εισδοχήν } ,μόνη δε αυτή [όρασις] είναι ικανή να εκπέμψει ερεθίσματα [κατά εκπομπήν].Και όπως διαφοροποιήθηκε κατά την σημασία [η όρασις ] σε σχέση με τις άλλες αισθήσεις ,έτσι άλλαξε και κατά την σύνταξη.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – »Φαίδων » ,{ 95 b-c }.
‘ ΣΩΚΡ. -» μην λες μεγάλο λόγο , μη τυχόν κάποιος μας βασκάνει ..Αλλά γι’ αυτά θα προνοήσει ο θεός ,.. »
ΠΟΛΥΒΙΟΥ – » Ιστορίαι » ,{ Δ’,87 }.
Βασκανία =φθόνος. Οι κόλακες είναι οι κατ΄εξοχήν κακεντρεχείς , βάσκανοι και δόλιοι διότι είναι μεταξύ τους πλεονέκτες και ζηλότυποι.
ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ – » Υπέρ Κτησιφώντος περί του στεφάνου », { 190 , 242 }.
Βάσκανος = ο κακολόγος , ο φθονερός.
ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ – » Πλούτος », { στ. 571 }.
βάσκανος = φαρμακόγλωσσα.
Τους οφθαλμούς ανοίξατε .Εκάς οι αμύητοι.
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ – Συμπόσιον »,{ Ε’, 7 }.
<< Περί των καταβασκαίνειν λεγομένων ,και βάσκανον έχειν οφθαλμόν ».
To πιο χαρακτηριστικό σύγγραμμα της αρχαιότητας για την βασκανία. Χωρίζεται σε έξι κεφάλαια. Ο Μέστριος Φλώρος παραθέτει δείπνο με εκλεκτούς προσκεκλημένους. Στον διάλογο που ακολουθεί – συμμετέχουν πέντε από τους συνδαιτυμόνες μεταξύ αυτών και ο Πλούταρχος – προσπαθούν να εξακριβώσουν τις νευροψυχικές αιτίες που συντελούν στο φαινόμενο της βασκανίας. Η συνομιλία στράφηκε προς εκείνους οι οποίοι θεωρούν ,ότι η βασκανία προκαλείται δια του βλέμματος. Κάποιοι εκ των συνδαιτημόνων βεβαίως υποστήριξαν ότι όλο το πράγμα είναι γελοίο και ειρωνεύθησαν απερίφραστα την υπόθεση.
Κεφ.1. ΜΕΣΤΡΟΣ ΦΛΩΡΟΣ .
Ο οικοδεσπότης παρατηρεί ,ότι << τα περί βασκανίας επιβεβαιώνονται από τα γεγονότα και δεν είναι ορθό να αρνούμεθα να το πιστέψουμε ,επειδή αγνοούμε τα αίτια τους.Άλλωστε υπάρχουν πλείστα φαινόμενα των οποίων η ύπαρξη είναι αναμφισβήτητη ,αλλά αγνοούμε την αιτία των. Γενικώς ,το να θέλουμε κάθε τι που γίνεται οπωσδήποτε να μας παρέχει την ερμηνεία του ,σημαίνει ότι πρέπει να απορρίπτουμε κάθε τι το ανερμήνευτο . Αλλά ,εάν απορρίψουμε το ανερμήνευτον ,αφαιρούμε και το θαυμαστόν. Και αν αφαιρέσουμε το θαυμαστόν ,απορρίπτουμε και την απορία ,δηλαδή την φιλοσοφίαν >>.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – » Θεαίτητος », { 155 d }.
Η αρχή της Φιλοσοφίας είναι μία , η απορία.
Υπάρχουν άνθρωποι των οποίων το βλέμμα είναι ολέθριο για τα παιδιά ,που η ασθενική κράση τους τα καθιστά επιρρεπή σε βλαβερές εντυπώσεις ,οι οποίες επιδρούν πολύ λιγότερο σε σώματα ρωμαλέα και συμπαγή λόγω ηλικίας. Ο Φύλαρχος [ ιστοριογράφος ] αναφέρει λαούς που κατοικούν στον Πόντο , οι οποίοι προκαλούν τον θάνατο σε παιδιά και σε ώριμους άνδρες δια του βλέμματός των. Κι ότι τα πρόσωπα που υπέπιπταν στο βάσκανο βλέμμα τους ή στην αναπνοή τους ή στον ήχο της ομιλίας τους, έπεφταν αμέσως σε μαρασμό. Επίσης η επαφή και ο συγχρωτισμός και το άγγιγμα των ανθρώπων σε άλλες περιπτώσεις είναι ωφέλιμο και σε άλλες επικίνδυνο ,γιατί αποτελεί ένα είδος αφετηρίας για ασθένεια
ΣΤΕΦ. ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ – » Εθνικά ».
Θηβείς ή Θιβιείς ή Θίβιοι. Είναι έθνος το οποίον είναι ζηλόφθονον και προξενεί φθορές ,όπως λέγει ο Δίδυμος στα ‘συμποσιακά ΄του : θανατώνεται το πνεύμα αυτών ,τους οποίους θα πλησιάσει, και τα σώματα αυτών [ Θιβίων ] αν ριχτούν στην θάλασσα δεν βουλιάζουν.
Κεφ.2 – ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ.
O Πλούταρχος συμφωνεί με τον οικοδεσπότη και τεκμηριώνει το φαινόμενο της βασκανίας σύμφωνα με την θεωρία του Εμπεδοκλέους »περί τας απορροίας των σωμάτων » . Πράγματι η οσμή , η φωνή και το ρεύμα της αναπνοής ,είναι τρόπον τινά αναθυμιάσεις ,που απορρέουν από τα ζω’ι’κά σώματα και επιδρούν επί των αισθητηρίων οργάνων ,τα οποία και προσβάλλουν.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – »Μένων », { 76 c }.
Απορροαί των όντων = εκπομπές σωματιδίων .
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ – » Αίτια Φυσικά », [ ΙΘ’. Γιατί το χταπόδι αλλάζει χρώμα ; ]
» πάντων εισίν απορροαί, όσσ’ εγένοντο »= για όλα όσα έγιναν υπάρχουν απορροές.
ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΥ – » περί αισθήσεως », [ 20 ].
Μόνο στο πυρ φαίνεται να υπάρχει απορροή.
Προπαντός δε η επίδρασις των απορροιών καθίσταται ισχυροτέρα δια των οφθαλμών.
Παράδειγμα αυτής της εκπεμπόμενης ενέργειας από τα μάτια ,είναι τα βλέμματα των ερωτευμένων και η δύναμη μετάδοσης και ανάφλεξης που έχουν -ακόμη και χωρίς σωματική επαφή. Και στην περίπτωση των ερωτικών επιθυμιών [ από τα πιο σφοδρά παθήματα της ψυχής ] λοιπόν το έναυσμα δίνει πάλι η όραση.
ΝΑΦΘΑΣ ή ΝΑΦΘΑ { πετροχημικό }.
Το βλέμμα αυτό { μοιάζει με την Μηδική νάφθα ,που εξ αποστάσεως παίρνει φωτιά και αναφλέγεται } που ανταποδίδουν οι νέοι και οι ωραίοι και το φως ή το ρεύμα που βγαίνει μέσα απ’ τα μάτια τους ,διαλύει τους εραστές και τους κάνει να χάνονται από ηδονή ανακατεμένη με οδύνη ,την οποία οι ίδιοι ονομάζουν γλυκόπικρη [ ηδονή + οδύνη ] .
ΓΛΥΚΥΠΙΚΡΟΝ : γλυκύ + πικρόν.
Γλυκύ = / = Πικρό , Ηδονή =/= Οδύνη , Χάρμα = / = Λύπη ή Άλγος.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Μικρά Φυσικά », ‘Περί αισθήσεως και αισθητών ‘,[ 2.2 ].
<< εάν η όρασις παραγόταν με την έξοδο του φωτός από τον οφθαλμό σαν από φανάρι ,γιατί ο οφθαλμός δεν θα έβλεπε και στα σκοτεινά ; >>.
ΓΛΥΚΟΠΙΚΡΟΣ Ο ΕΡΩΣ.
ΣΑΠΦΟΥΣ – » Ποιήματα αφιερωμένα σε κοπέλες από την Λέσβο » , [ 10.α ]
Έρος ,γλυκύπικρον ορπετόν » = Έρως ,γλυκόπικρον ερπετόν.
ΟΦΙΣ [ ερπετό ] ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΠΛΑΣΤΟΙ
ΗΔΟΝΟΛΥΠΕΣ { ηδονή + λύπη }.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – » Φίληβος »,{ 46 e }.
»ομού λύπας ηδοναίς παρατιθέναι » = μαζί να παραθέτουν λύπες και ηδονές.
ΧΑΡΜΟΛΥΠΗ { ομού χαρά και λύπη }.
Ε.Γ.ΑΣΛΑΝΙΔΗ – » Ο Ανδρέας Εμπειρίκος και η χαρμολύπη », ,[ σελ. 26-27 ].
Χαρμολύπη { χάρμα + λύπη } .<< Ο Ανδρ. Εμπειρίκος ,σε όλο του το έργο,προτείνει ένα νόημα του πένθους , που αποδίδεται καλλίτερα με τον όρο » χαρμολύπη »..Η χαρμολύπη αναγγέλλει την άρση της λυπομανιακής παντοδυναμίας της μελαγχολίας ,οριοθετώντας την διάρκεια του πένθους με την χαρά…Είναι μάλλον η μετρική οριοθέτηση της άμουσης λυπομανίας >> Πρόκειται για ένα είδος μετουσίωσης του φόβου του θανάτου σε χαρά της δημιουργίας.
ΟΜΗΡΟΥ – » Οδύσσεια », { τ-471 }.
» Άμα χάρμα και άλγος », κατέλαβε την γριά Ευρύκλεια , όταν αναγνώρισε τον Οδυσσέα.
ΧΑΡΑΔΡΙΟΣ .
Αποδημητικό πτηνό [βροχοπούλι ,κιτρινοπούλι ,σφυρίχτρα ], αδηφάγο, υποκιτρίνου χρώματος ,που ονομάστηκε έτσι διότι μάλλον ζει σε χαράδρες. Ενόμιζαν δε ,ότι οι πάσχοντες από ίκτερο [ κιτρινάδα,χρυσή ]μπορούν να θεραπευτούν εάν έβλεπαν το πτηνό αυτό. ΙΚΤΕΡΟΣ. πτηνό ,χρώματος κιτρινοπρασίνου το οποίον -όπως πίστευαν,–εάν το έβλεπαν οι ικτερικοί ασθενείς ήλπιζαν ότι θα θεραπευτούν ‘ πέθαινε όμως το πτηνό.! { Πλινίου.30.11 }. Πτηνά θεραπευτές ,που απορροφούν την νόσο δια των οφθαλμών.!
Ο Πλούταρχος αναφέρει το πτηνό χαραδριό ,το οποίο χρησιμοποιούσαν σαν ‘φάρμακο ‘ για τους ικτερικούς ασθενείς .!! Διότι οι ασθενείς ,με το που κοίταζαν τον χαραδριό θεραπεύονταν. Ήταν δε τέτοια η φύση και η ιδιοσυστασία του πτηνού αυτού ,ώστε να έλκει την ασθένεια προς τα έξω ,σαν ρεύμα από τους οφθαλμούς .Εάν βεβαίως κατάφερναν και την…συναίνεση του πτηνού. Διότι μερικούς ασθενείς οι χαραδριοί δεν άντεχαν να τους κοιτάξουν κι απέστρεφαν το βλέμμα ή έκλειναν τελείως τα μάτια τους.
ΟΦΘΑΛΜΙΕΣ :
1.γενική ονομασία οφθαλμικών παθήσεων , ο πονόματος που συνοδεύεται από έκκριση υγρών 2. φθόνος [ οφθαλμία τις έστιν ψυχής ]…..Ο Δημόκριτος παραλληλίζει τις οφθαλμίες [ σωματικές ] με τις οφθαλμίες [ ψυχικές ]. Καταλήγει δε πως oμοιάζουν .Διότι όπως οι παθήσεις του ματιού [οφθαλμίες ] μεταδίδονται γρήγορα στους ανθρώπους του περιβάλλοντος ,έτσι και τα βλέμματα έχουν τόση δύναμη να εμβάλουν και να μεταδώσουν στους άλλον τον σπόρο της αρρώστιας. Οφθαλμιώ : 1. νοσώ οφθαλμολογικώς 2. είμαι ζηλόφθων, εποφθαλμιώ
Κεφ.3 –ΠΑΤΡΟΚΛΕΑΣ.
O Πατροκλέας , λαμβάνοντας τον λόγον , συμφωνεί με τον Πλoύταρχον ,όσον αφορά τις σωματικές αρρώστιες ,αλλά απορεί στην περίπτωση των ψυχικών φαινομένων – μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η βασκανία- ειδικά με τον τρόπο που μεταδίδεται η βλάβη σε αυτούς οι οποίοι δέχονται το βλέμμα. Ο Πλούταρχος του εξηγεί ,πως όταν πάσχει η ψυχή παρασύρει μαζί της και το σώμα στο πάθος της. [ σ.σ Οι ασθένειες στην σύγχρονη ιατρική θεωρούνται ως ψυχοσωματικές ! ].
Έτσι λοιπόν εάν ο φθόνος εισχωρήσει στην ψυχή ,γεμίζει και το σώμα με κακή διάθεση την οποίαν [ το σώμα και οι λειτουργίες του ] εκδηλώνουν προς τα έξω .
Γι’ αυτό και τα λεγόμενα φυλακτά δεν ενεργούν αυτοβούλως ,λόγω κάποιας ιδιαίτερης αποτρεπτικής δύναμης που έχουν ,αλλά ενεργούν δια της εντυπώσεως που προκαλούν σε αυτόν που τα κοιτάζει ,συγκεντρώνοντας [ το φυλακτό ] τα φθονερά βλέμματα του βάσκανου οφθαλμού..
Κεφ.4- ΣΩΚΛΑΡΟΣ.
Ο Σώκλαρος αμφισβητεί ότι η βασκανία είναι επιρροή φθόνου. Παραθέτει δε το παράδειγμα ορισμένων πατεράδων ,που έχουν βάσκανο μάτι. Οι γυναίκες αυτών λοιπόν δεν αφήνουν τα παιδιά τους πολύ ώρα εκτεθειμένα στο βλέμμα των πατέρων των. Κάποιοι άλλοι επίσης αυτοβασκαίνονται. Όπως ο Ευτελίδας που φάνηκε στον εαυτό του όμορφος και θαυμάζοντας την εικόνα του ,αρρώστησε κι έχασε υγεία και ομορφιά. α].Πώς είναι δυνατόν ένας πατέρας να βασκαίνει από φθόνο τα παιδιά του ; β].Πώς είναι δυνατόν να φθονεί και να βασκαίνει κάποιος τον εαυτόν του ;
Κεφ.5- ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ.
Ο Πλούταρχος απαντάει στα ερωτήματα :
α].Όλα τα πάθη που παραμένουν πολύ καιρό στην ψυχή ,απεργάζονται έξεις κακές. Έτσι προκαλούν κακό ακόμη και στους οικείους τους,χωρίς βεβαίως να το επιδιώκουν συνειδητά.
Έτσι τον φθονερό κάνει η διάθεση να αντιδρά με φθόνο σε κάθε περίπτωση.Ακόμη επειδή ρίχνουν το βλέμμα τους σε ό,τι είναι περισσότερον οικείον και ποθητό ,γι’ αυτό και του προξενούν μεγαλύτερη βλάβη.
β].Όταν μάλιστα κάποιος άνδρας είναι όμορφος και θαυμάζει το σωματικό κάλλος του στο έσοπτρον ,τότε τα ρεύματα που εκπέμπονται από τον ίδιον ,αντανακλώνται προς τον ίδιον, με αποτέλεσμα να βασκαίνει τον εαυτόν του { αυτοβασκανία }.
Αυτό δε που συνέβη στον Ευτελίδα δεν είναι παράλογο .Διότι η άκρα ευεξία είναι κατάσταση ασταθής,σύμφωνα με τον Ιπποκράτη ,και τα σώματα ,όταν φτάσουν μέχρι την άκρα ακμή τους , δεν μένουν εκεί στάσιμα ,αλλά ρέπουν και γέρνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση.
ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ – ‘ Αφορισμοί ‘, { A, III }.
» Σφαλεραί αι ευεξίαι επ’ άκρον » = η ευεξία [των αθλητών ] είναι εσφαλμένη ,όταν φτάνει στα άκρα.
Κεφ.6- ΓΑ’Ι’ΟΣ , { η θεωρία των ειδώλων- Δημόκριτος }.
O Γά’ι’ος [γαμπρός του Φλώρου ] υπενθυμίζει στους συνδαιτημόνες την θεωρία του Δημοκρίτου »περί ειδώλων » : οι φθονεροί άνθρωποι εκπέμπουν δια του βλέμματος ορμητικά είδωλα γεμάτα μοχθηρία ,κακία και βασκανία .Τα είδωλα αυτά όταν παραμένουν κοντά στους ματιασμένους προκαλούν ψυχοσωματικές διαταραχές και βλάβες . O Πλούταρχος δέχεται την θεωρία των ειδώλων εν μέρει, διότι δέχεται μεν τα είδωλα δεν δέχεται όμως ότι [τα ρεύματα ] αυτά διαθέτουν ψυχή και προαίρεση.
ΣΕΞΤΟΥ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΥ – » Προς Φυσικούς Α’ »,[ β’ περί θεών ] ,[19 ].
Ο Δημόκριτος έχει την γνώμη , σύμφωνα με την οποίαν τα μάτια ορισμένων ανθρώπων εκπέμπουν είδωλα [εικόνες ] ,ότι κάποια είδωλα [απομιμήματα ] πλησιάζουν άμεσα τους ανθρώπους και από αυτά άλλα μεν κάνουν καλό [ αγαθοποιά ],άλλα δε κάνουν κακό [κακοποιά ] και προκαλούν διαταραχές στους άλλους.
Η νεώτερη επιστήμη δικαίωσε αυτές τις αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων .Κατά τους μεν η βασκανία είναι φαινόμενον υποβολής. Κατά άλλους η βασκανία είναι εκπομπή ψυχοδυναμικών κυμάτων .Αμφότερες όμως αυτές οι ερμηνείες διατυπώθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες.! Όλες σχεδόν οι θρησκείες ,οι οποίες κρατούν απόσταση από την μαγγανεία ,δεν τηρούν κατ’ αρχήν εχθρική στάση απέναντι στις δοξασίες περί βασκανίας. Ο Χριστιανισμός αποκλείει την χρήση αντιβασκανίων ,δέχεται όμως την βασκανία και υπάρχει μάλιστα ειδική ευχή για το ξεμάτιασμα. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος αποκλείει την χρήση περιάπτων και κάθε αντιβασκανικού φυλακτού ,πλην του Σταυρού.
Ευχή κατά της βασκανίας (Κακό μάτι)
ΑΘ.ΣΤΑΓΕΙΡΙΤΟΥ – » Ωγυγία ή Αρχαιολογία », { Γ’- Η Ιεροσκοπία – κε’ },σελ.206.
κε’. Ομοίως και η βασκανία ήταν μαγεία δια των ομμάτων [ματιών ]. Μερικοί παράγουν το βασκαίνειν ,από το »φάεσι καίνειν » ,δηλαδή το φονεύειν δια των ομμάτων. Η βασκανία και πολλά άλλα ,σώζονται ακόμη στην Ελλάδα , επειδή τα περιέθαλψε η δεισιδαιμονία των γυναικών ,αν και ο Πλούταρχος ,και μετά από αυτόν ο Ηλιόδωρος ,δοκίμασαν να δώσουν λογική εξήγηση της αιτίας του φαινομένου της βασκανίας. Και όπως λέγει ο Βάρρων και άλλοι , κρεμούσαν στους τραχήλους των παιδιών τα λεγόμενα βασκάνια και προβασκάνια προς αποτροπή της βασκανίας. Για την αποτροπή της βασκανίας οι τεχνίτες είχαν έξω από τα εργαστήριά τους διάφορα σατυρικά και γελοιώδη προβασκάνια. Όπως ζωγραφισμένα αιδοία [ γεννητικά όργανα ] ανδρών και άλλα τέτοιου είδους ,τα οποία προσελκύουν -κατά κάποιον τρόπον -την βάσκανον περιέργειαν προς αυτά και το πρώτα απ’όλα την δριμεία και φαρμακερή ματιά ,όπως εκείνοι βέβαια πίστευαν.
ΑΘ. ΣΤΑΓΕΙΡΙΤOY -» Ωγυγία ή Αρχαιολογία », { Γ’- Η Ιεροσκοπία – κε’ },σελ.207.
Βρέθηκε δε και ο Πρίαπος ζωγραφισμένος σε τέτοιες καταστάσεις , με τα σύμβολά του ,και έχοντας μια τέτοια επιγραφή : στον Ιθύφαλλο [ ο έχων το πέος σε στύση ] , στον Κορυνοφόρο [ο ροπαλοφόρος ], στον Κηποφύλακα, στον Κλεπτομάστιγα [ο μαστιγώνων τους κλέφτες ] .Διότι πίστευαν ,ότι και ο Πρίαπος είναι αποτροπιαστικό κατά της βασκανίας και τιμωρός των βασκάνων.
ΠΡΙΑΠΟΣ.
Γ.ΛΑΜΨΑ – » Λεξικό του Αρχαίου κόσμου ».
Πρίαπος : θεός της γονιμότητας ,των αγρών και των ποιμνίων. Ήταν γιός του Διονύσου και της νύμφης Χιόνης ή του Πανός ,ή του Ερμού και της νύμφης Να’ι’άδος. Αγάλματα του Πριάπου , με την μορφή ενός γελοίου και παραμορφωμένου πλάσματος με το φαλλικό , τοποθετούσαν στους κήπους ή στις θύρες των σπιτιών [για αποτροπιασμό ]. Ο Βιργίλιος τον παρουσιάζει σαν μια ταπεινή θεότητα » κάτι περισσότερο από ένα αξιοσέβαστο σκιάχτρο » ,που φύλαγε τους κήπους των πτωχών από τους κλέφτες και τα πουλιά. Στα αγάλματά του συνήθιζαν να γράφουν σύντομα χιουμοριστικά ποιήματα ή επιγράμματα { Πριάπεια }.
ΔΗΛΟΣ : Ἱερὸν Διονύσου (Στοιβάδειον) -Πεσσός με υπερμεγέθη φαλλό [ ανάθημα ].
Γ.ΓΑ’Ί’ΤΗ – » Δήλος », { 1981 }.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΗ -ΑΝΤΙΒΑΣΚΑΝΙΑ.
JEAN – JACQUES MAFFE – » Η ζωή στην Κλασσική Ελλάδα »,{ σελ.109-110 }.
Μαγεία και φυλακτά.
Ι. ΠΑΣΣΑ – » Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν ‘ΗΛΙΟΥ’ .
Οι αρχαίοι Έλληνες ,όχι μόνον πίστευαν στην βασκανία,αλλά όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης συνήθιζαν και το πτύσιμον ως προληπτικόν μέσον . Επίστευαν ανέκαθεν όπως πιστεύουν και σήμερα ,ότι τα κατ’ εξοχήν βάσκανα πρόσωπα ,παρουσιάζουν ιδιαίτερα εξωτερικά χαρακτηριστικά , π.χ. οφθαλμούς με χρώμα ωχρόφαιον ή υποπράσινον ή εναλλασσομένων αποχρώσεων , με ενωμένα φρύδια { σμιχτοφρύδηδες } Από τα φυτά ,αντιβασκανικά θεωρούνται οι άκανθοι ,το πήγανον [ απήγανος],το βάκανον , το σκόρδο ,η δάφνη κ.α. φυτά δηλαδή αποκρουστικά στην όψη ,στην αφή,στην οσμή ή στην γεύση. Από όλα αυτά κατασκευάζονταν είτε προφυλακτικά κατά της βασκανίας περίαπτα [ φυλακτά ,χα’ι’μαλιά ]είτε φάρμακα προς θεραπεία του κακού. Οι Ρωμαίοι ονόμαζαν fascinum – εκτός από την βασκανία – τον φαλλό ,που αποτελούσε το αντίδοτο κατά του βάσκανου οφθαλμού [ αντιβασκανικό ].Εικόνες φαλλών ,ως προστασία κατά του φθόνου ,βρίσκονταν μέσα σε φυλακτά παιδιών ,ή κάτω από το άρμα στρατηγών κατά τον θρίαμβό τους.
ΣΩΚΡ.ΤΖΙΒΑΝΟΠΟΥΛΟΥ – » Λεξικόν των Ελληνικών και Ρωμα’ι’κών Αρχαιοτήτων ».
Κατά της βασκανίας μεταχειρίζονταν διάφορα φυλακτήρια [ προσθέματα ] ,απ’ αυτά το πιο κοινό ήταν ο φαλλός .Αυτά δε τα κρεμούσαν γύρω από τον λαιμό των παιδιών [ turpicula res – Βάρρων ].Ο Πλίνιος ακόμη λέγει ,ότι στους κήπους και στις εστίες τοποθετούσαν κατά της βασκανίας σατυρικά σύμβολα.Από τον Πολυδεύκη μαθαίνουμε ,ότι οι χαλκουργοί συνήθιζαν να κρεμάνε ή να κολλάνε μπροστά από τα καμίνια τους τέτοια βασκάνια »επί φθόνου αποτροπή ».Γι’αυτό τον σκοπό μερικές φορές μεταχειρίζονταν και άλλου είδους βασκάνια. Ο τύραννος Πεισίστρατος είχε κρεμασμένη μπροστά από την ακρόπολη ,ως προφυλακτήριο από την βασκανία ,ομοίωμα ακρίδας [ καλαμαία ],κατά τον Ησύχιον. Άλλοι έφτυναν τρις φορές στον κόλπο τους ,όποτε φοβόντουσαν τον βάσκανον οφθαλμό [ Θεόκριτος ,Λουκιανός,Πλίνιος }. Οι Ρωμαίοι είχαν θεό Βάσκανον { Fascinus } κατά της βασκανίας ,ο οποίος λατρευόταν από τις Εστιάδες .Ομοίωμα του φαλλόμορφου αυτού θεού κρεμόταν από τα άρματα των στρατηγών κατά τον θρίαμβο , για να μην βασκαθούν.
Μ. ΤΕΡΕΝΤΙΟΥ ΒΑΡΡΟΥ [ Varro ] – » origine Latinæ Linguae », { VII – 97 }.
» turpicula res »= αισχρό αντικείμενο . Scaevola < scaevus < σκαιός .
G.PLINII SECUNDI – » Naturalis Historiae », { XIX ,19 }.
Tα σατυρικά σύμβολα θεωρούνται μέσον προστασίας από τον φθόνο και την βασκανία.
ΗΣΥΧΙΟΥ του ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ – » Λεξικόν ».
Καταχήνη { < καταχαίνω =χάσκω γελώντας } : καταχάσμησις { < καταχασμάομαι = σκάω από τα γέλια }, κατάγελως [ ~περίγελως ,περίγελο ] .Και ο Πεισίστρατος είχε κρεμάσει, ως αντιβασκανικό, μπροστά από τα τείχη της ακροπόλεως των Αθηνών ένα ομοίωμα καλαμαίας [ ακρίδα που γίνεται στο καλάμι του σταχυού ,αλλιώς Μάντις ]. Κεράμβυλον : 1. φυλακτήριο ,φόβητρο των πτηνών που το τοποθετούσαν στους κήπους ,σκιάχτρο 2. Είδος κανθάρου [ κεράμβυξ : κάνθαρος με κέρατα ],που τον έδεναν στις συκιές για να διώχνει με τον ήχο του τις σκνίπες.
Δ.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ – » Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Περίαπτον [ουσ.] , περίαμμα [περίαπτον ],βασκάνιο ,αντιβασκάνιο ,προβασκάνιο ,φυλακτήριο ,φυλαχτό ,χα’ι’μαλί .
ΦΡYNIXOY του ΑΡΑΒΙΟΥ – » Σοφιστική παρασκευή ».
Βασκάνιον = αυτό που οι αμόρφωτοι ονομάζουν προβασκάνιον. Είναι δε κάποιο ανθρωποειδές κατασκεύασμα ,μικρό με αλλοιωμένη την ανθρώπινη μορφή ,το οποίο κρεμούσαν οι χειρώνακτες μπροστά από τα εργαστήριά τους για να μην ματιάζουν την εργασία τους [για την αποτροπή του φθόνου ].
ΠΟΛΥΔΕΥΚΟΥΣ – » Ονομαστικόν » , { Ζ’ 108 }.
Μπροστά από τα καμίνια των χαλκουργείων ήταν συνήθεια να κρεμάνε ή να κολλάνε κάποια γελοία αντικείμενα για την αποτροπή του φθόνου..Αυτά τα έλεγαν βασκάνια ,και όπως λέγει και ο Αριστοφάνης { fragm.} : << εκτός αν κάποιος αγοράσει το βασκάνιον, που έχει ανάγκη, από το καμίνι ενός χαλκουργού. >>.
ΣΤΡΑΒΩΝΟΣ – » Γεωγραφικών », [ ΙΣΤ’ – 17 ].
Οι γυναίκες των Τρωγλοδυτών κρεμούν στο λαιμός τους κοχύλια αντί για βασκάνια [ φυλακτά για το κακό μάτι ].
ΣΤΕΦ.ΚΟΥΜΑΝΟΥΔΗ – » Λεξικόν Λατινο-ελληνικόν ».
Fascelis -idis / Fascelitis-idis : επίκληση της Ταυροπόλου Αρτέμιδας { επειδή ο Ορέστης έκλεψε και μετέφερε το ξόανο της θεάς ,από την Ταυρίδα ,μέσα σε μια δέσμη ραβδιών [ fascis ]. Μάλλον παραφθορά του Facelis < fax-facis [= δάδα ] ,διότι η θεά παριστάνεται ως Δαδούχος }. Fascia -ae : 1. ταινία ,διάδημα 2. στηθόδεσμος 3. σπάργανον 4.επίδεσμος Fascinatio-onis = βασκανία .Fascino = βασκαίνω . Fascinum -i : 1] η βασκανία , το βασκαίνειν 2] το βασκάνιον , το προβασκάνιον { κατ’ εξοχήν ο φαλλός , η πόσθη [= εξωτ.περίβλημα του πέους ] γι’ αυτό προβασκάνιον }.Fascinus-i = ο φαλλός. Fascis-is = φάκελος [ = σφάκελος ] ,δέσμη , δεσμίδα από… Fasces -ium = δέσμες ράβδων που έφεραν οι ραβδούχοι ,οι οποίοι προηγούνταν από τους υπάτους ,τους στρατηγούς και από άλλους υψηλόβαθμους αξιωματούχους.
ΙΩ. ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ – »Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδος », {σελ.73 }.
Οι ραβδούχοι έφεραν στον αριστερό ώμο μία δέσμη ράβδων ,οι οποίες λέγονταν φάσκες και ήσαν δεμένες γύρω από ένα τσεκούρι. Η λέξη φασισμός {< fascismo < fascio < fascina και fascis } προέρχεται από την λέξη αυτή ,διότι το σύμβολο αυτό είχε υιοθετήσει ο Μπ.Μουσολίνι για το Partito Nazionale Fascista { Εθνικό Φασιστικό Κόμμα }.
ΡΩΜΑΙΟΙ ΡΑΒΔΟΥΧΟΙ
Partito Nazionale Fascista { Εθνικό Φασιστικό Κόμμα }.
ΣΦΑΣΚΕΛΟΣ / ΦΑΣΚΕΛΟ.
Ι. ΖΩΝΑΡΑ – » Λεξικόν ».
Σφάκελος { ιατρ. όρ. } = γάγγραινα , η αποσύνθεση του σώματος ή το σάπισμα των ιστών του σώματος ή η παραπληξία ή η σήψη του μυελού [των οστών ].Από τον σφακελισμόν προκαλείται και σπασμός .Ακόμη λέγεται σφάκελος το μικρό δάκτυλο του χεριού ,ο σφυγμός και ο παλμός .
ΝΙΚ.ΠΟΛΙΤOY – »Λαογραφικά Σύμμεικτα ,B’ », { σελ. 384-386 }.
To σφακέλωμα και οι παρόμοιες χειρονομίες συγκαταλέγεται στις μαγγανείες προς αποτροπήν της βασκανίας, σύμφωνα με τον Schmidt .Θεωρεί ότι ήσαν σε χρήση από τους αρχαίους χρόνους , ως αποτρεπτικό πρωτίστως των κακών από την βασκανία. Αλλά η εκδοχή αυτή είναι εσφαλμένη ,διότι οι τέτοιου είδους χειρονομίες μόνον υβριστική έννοια έχουν και δεν σκοπούν στην επανόρθωση ή εκδήλωση αποτροπής του κακού αλλά εκδηλώνουν οργή ,περιφρόνηση προς τον νομιζόμενον αίτιον του κακού. Πλην του Schmidt και ο Meyer και ο Lawson σχημάτισαν την εντύπωση ,ότι το σφακέλωμα αποσκοπεί στην αποτροπή της επηρείας του βασκάνου οφθαλμού .Η αληθινή εξήγηση όμως, ξένων και Ελλήνων που γνωρίζουν, είναι ότι φανερώνει<< δεινοτάτην ύβριν και εσχάτη καταφρόνησιν τινός . >>
ΝΙΚ.ΠΟΛΙΤOY – »Λαογραφικά Σύμμεικτα B’ », { σελ. 391-394 }.
Πρώτος ο Κοραής διέγνωσε ορθώς την ταυτότητα των λέξεων τούτων .Σφάκελος κατά την μαρτυρίαν μεταγενεστέρων γραμματικών ελέγετο ο μέσος της χειρός δάκτυλος ,το δε δεικνύειν τινά δια τούτο ήταν υβριστικόν..Το ρήμα σκιμαλίζω είχε και την σημασία αυτή : του να δείχνεις σε κάποιον το μεσαίο δάκτυλο τεντωμένο. Σφάκελος ονομάσθηκε από τους αρχαίους ,ο μέσος δάκτυλος του χεριού ,με το οποίο γίνεται αισχρή χειρονομία. Στη περίπτωση αυτή η χειρονομία αντικαθιστά την αισχράν ύβρη » καταδακτυλίζω σε».
ΑΔ.ΚΟΡΑΗ – » Άτακτα » { τομ. Δ’ .σελ. 581-582 }.
Σφακελόνω = δείχνω την χείρα ανοικτή με τα πέντε δάκτυλα απλωμένα καταπρόσωπα σε κάποιον , ως σημείον ύβρεως. Σκιμαλίζω = »καταδακτυλίζω ασχημόνως»- { Φώτιος }.Δεν διαφέρει λοιπόν το σημερινό Σφακέλωμα από τον ελληνικόν Σκιμαλισμόν ,παρά μόνο στον αριθμό των δακτύλων.
ΔΙΟΓΕΝΟΥΣ ΛΑΕΡΤΙΟΥ – » Βίοι Φιλοσόφων », Διογένης ο κυνικός, [ 35 ].
»εάν τις τον μέσον δάκτυλον προτείνων »= εάν κάποιος τέντωνε τον μέσο δάκτυλο.
MEΛΑΜΠΟΔΟΣ – » Περί παλμών Μαντικής ».
Ο τρίτος δάκτυλος του δεξιού χεριού ,δηλαδή ο μέσος ,δηλώνει βασκανία και λοιδορία. Διότι ο δάκτυλος αυτός ‘είναι’ του Κρόνου.
ΠΛΙΝΙΟΥ του πρεσβυτέρου – » Φυσική ιστορία »,{ XXVIII ,7 }.
Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος ανaφέρει τον φαλλό { fascinus } ως Θεό ,που λατρευόταν από τις Εστιάδες Παρθένες [ ιέρειες της Vestia / Eστία ] ,ως αντίδοτο ή γιατρικό για την ζηλοφθονία { medicus invidiae } κρεμασμένο στο άρμα θριάμβου και ως φυλακτό ,προστασία απέναντι στην βασκανία των παίδων{ fascinum}.
ΑΝΝΗΣ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ – » Αρχιγένεθλος Ελληνική γλώσσα ».
Fascinus < bascinus / Fascinare < bascinare < βασκαίνω [ βάζω + καίνω ].
Α.ΓΕΛΛΙΟΥ – » Αττικαί νύκται », { XVI , 12.4 }.
Aκόμη το » fascinum ‘‘ καλείται σαν » bascinum » και το »fascinare » σαν »bascinare ».
Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού [ fascinus ].Το γούρι του 2013 { designer Αλεξάνδρα Τσουκαλά , lifo.gr }.
ΤΟ ΠΤΥΕΙΝ { ξεμάτιασμα }.
ΘΕΟΚΡΙΤΟΥ – » Ειδύλλια ».. [ VI, 39-40 ]
» τρις εις εμόν έπτυσα κόλπον ».
TΑΚΗ ΝΑΤΣΟΥΛΗ – » 3000 λέξεις και Φράσεις Παροιμιώδεις ».
<< φτύσε τον κόρφο σου >>.
ΑΘΗΝΑΙΟΥ – » Δειπνοσοφιστές », [ Θ’ ,50 ].
» ο άρρην εμπτύει αυτοίς ».
ΛΟΥΚΙΑΝΟΥ – » Πλοίον ή Ευχαί », { 259 }.
»και εις τον κόλπον ου πτύεις »
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Προβλήματα », { Κ’ }. ‘Οσα περί θάμνων και λαχανώδη .
ΠΗΓΑΝΟΝ ,το φάρμακον κατά της βασκανίας , » ίνα μη βασκάνης με ».
ΑΠΗΓΑΝΟΣ ή Ρούτα η βαρύοσμος { Ruta graveolens } .
Κατά την αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν το φυτό ως θεραπευτικό της επιληψίας ,της υστερίας ,ως αντίδοτο δηλητηρίων και για τις διαταραχές του νευρικού συστήματος.Στην Κύπρο το ονόμαζαν φθειρόχορτο γιατί θεωρείται φθειροκτόνο. Οι παλαιοί Αθηναίοι φύτευαν στην αυλή τους ,και μάλιστα στο αριστερό μέρος της αυλόπορτας,το αποκρουστικό αυτό φυτό ,το οποίο χρησίμευε εκτός των άλλων και για το ξεμάτιασμα.
» Ξορκισμένος με τον απήγανο »
ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ – » Ανώμαλα Ρήματα της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης ».
Βασκαίνω = κακολογώ,ματιάζω .Βάσκανος > βασκανία ,βασκαίνω .
Βασκαίνω = fascino ,ρίζα πιθανώς *[ ΦΑΣ-]
ΗΕΝRICUS STEPHANUS – » Θησαυρός της Ελληνικής γλώσσης ».
Bασκανία = Fascinato . Bασκάνιον = Fascinum .Bάσκανος = Fascinator ,Fascinatrix = βάσκανος οφθαλμός .
ΦΡΥΝΙΧΟΥ ΑΤΤΙΚΙΣΤΗ – » Εκλογαί ρημάτων και ονομάτων Αττικών ».
Oι αρχαίοι το λέγουν βασκάνιον και όχι προβασκάνιον [ βασκάνιον + προ ], διότι είναι αδόκιμον. Βασκαίνω + δοτ. = φθονώ. Βασκαίνω + αιτ. = μέμφομαι [ κατηγορώ] και διαβάλλω [ συκοφαντώ ]. Προβασκάνια και κεράμβυλα ,οι λόγιοι των Ελλήνων καλούσαν αυτά που έστηναν οι αγροφύλακες στους αγρούς προς φόβο των ορνέων ή και των ανθρώπων[ σκιάχτρα ] .Αυτά δε καλούνται και μορμολύκεια { < λυκόμορφη μάσκα της Μορμούς ,μορμολύττομαι = τρομάζω } : μάσκες θεάτρου και φόβητρα .
THOMAS GAISFORD S.T.P – » Etymologicon Magnum Lexicon ».
Αυτός που κακολογεί και κατηγορεί τα πάντα και προσπαθεί να δημιουργήσει αντιπάθεια.Ο φθονερός και βλαβερός ,που προξενεί λύπη. Βάσκανος ,»ο τοις φάεσι καίνων’‘ ,δηλαδή αυτός που σκοτώνει με το βλέμμα. Από το βάσκανος > βασκαίνω ή φασκαίνω. Αντί του αιτιώμαι [ κατηγορώ ] και μέμφομαι [επιπλήττω ] και συκοφαντώ [ κατηγορώ ψευδώς ] .
Ι.ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ – » Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης «.
Βασκαίνω { < βάσκω , βάζω } = 1. κακολογώ ,συκοφαντώ ,δυσφημώ 2. μαγεύω ,γοητεύω ,ματιάζω { Λατ.fascinare }. Βάσκανος { < * ΒΑΚ– σκανός < βάξις [ < βάζω = λέγω ] } = κακολογώ. Λατ. fascinum { < fari [< for = φάσκω ] + cano } = άδω .
ΗΣΥΧΙΟΥ του ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ – » Λεξικόν ».
Βασκαίνει = λυπεί , φθονεί ,μέμφεται [Φερεκράτης ] .Βάσκανος = ο φθονερός [ Σοφοκλής] ιδίως ο αχάριστος ,ο συκοφάντης [ Δημοσθένης]. Βάσκειν =το λέγειν ,κακολογείν. Βάσκιοι= δεσμοί φρυγάνων . { λύπη –> φθόνος –> μομφή }
ΦΩΤΙΟΥ – » Λέξεων Συναγωγή ».
Βάσκανος = αυτός που κακολογεί και κατηγορεί τα πάντα και προσπαθεί να δημιουργήσει αντιπάθεια, και βλαβερός και ολέθριος. Ο Φερεκράτης θέλοντας να εκφράσει το λυπηρόν, χρησιμοποιεί την λέξη όπως στο » ο λαγώς με βασκαίνει » και λυπεί. Ο Δημοσθένης χρησιμοποιεί το βασκαίνω ,αντί του αιτιώμαι [ κατηγορώ ] και μέμφομαι [επιπλήττω ] και συκοφαντώ [ κατηγορώ ψευδώς ] .Δημοσθένους { περί στεφάνου ,108 } << ζηλόφθονη [ βάσκανος ] και λυπηρή και κακοήθης δεν ήταν καμμία πολιτική μου πράξη..>>αντί του »καμμία πολιτική μου πράξη δεν ήταν φιλόψογος και συκοφαντική.
ΣΟΥ’Ι’ΔΑ / ΣΟΥΔΑ – » Λεξικόν ».
Βάσκανος ,το χρησιμοποιούσαν επί λοιδορίας [ ύβρεως ,κακολογίας ] .Αριστοφάνους { Πλούτος ,571 } : << Δεν ψεύδεσαι, αν και είσαι υπερβολικά κακολόγος [θηλ.] >> .
ΚΩΝ.M. ΚΟΥΜΑ – » Λεξικόν ».
Βασκαίνω { < βάσκω < βάζω } = 1] απατηλώς φλυαρώ ή κακολογώ. Βάσκανος : 1] κακός φλύαρος ,κακολόγος,συκοφάντης. 2] Μαγεύω και κακοποιώ ,δια επαίνων ή δια ψόγων ή δια βλεμμάτων μόνον. 3] Φθονώ . Βασκανία = ψόγος ,συκοφαντία,φθόνος ,κλίσις εις το φθονείν. Βάσκανος : 1] κατήγορος, συκοφάντης ,φθονερός. 2] μάγος ,γόης. 3] αντί βασκάνιον ‘ κάλυμμα του προσώπου το οποίον φόραγαν όταν διάβαιναν θύρες η σοκάκια για να μην βασκαθούν .Από αυτό και το Ιταλ. Mascheta { Μάσκα }.
ΩΡΙΩΝΟΣ ΘΗΒΑΙΟΥ – » Ετυμολογικόν ».
Βάσκανος = »ο τους φαέσι καίνων» ,δηλαδή ο φονεύων. Βάκχος , με πλεονασμό του [ κ ], βάζω ,βάξω ,βάχος και βάκχος ,όπως από την ιαχή —> ίαχος. { 53 }.Βάσκανος ως εάν φάσκανος [ τροπή του φ —> β ] . Φάσκανος είναι κάποιος ο οποίος καίνει {= φονεύει } δια των οφθαλμών { τα φάεα = οι οφθαλμοί }. Φθόνος : 1. από το φθονείν 2. από το ότι είναι αίτιο φόνων [75] ή το φρενών παραίτιον είναι [Ε.Μ]. Ο φθόνος είναι φθαρτικόν { φθίω ,φθίνω > φθόνος } φθείρει και τον νού [ φθορόνους ] .Ο φθόνος φθίνει αυτόν που τον κατέχει.
ΑΝΘ. ΓΑΖΗ – » Επίτομον λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Βασκαίνω < φασκαίνω < »φάεσι καίνειν » =δια των ομμάτων φονεύω .Η λέξη διασώζει την σημασία της μέχρι σήμερα : ομματιάζω [= ματιάζω ] και βασκαίνω [ επί ζώων και φυτών ] .’‘Βάσκανος οφθαλμός »= ο φθοροποιός οφθαλμός 2. Φθονώ,κακολογώ ,μέμφομαι. Βάσκανος = ο φθονερός. Οι παλαιοί έφτυναν τρείς φορές στον κόλπο τους για να μην βασκαθούν.Η συνήθεια αυτή επικρατεί ακόμη και σήμερα και μάλιστα ο βασκαίνων φτύνει ακόμη και αυτόν που βασκάθηκε. Απ’ αυτό και τα βασκάνια και τα προβασκάνια[ προφυλακτικά]Ακόμη [ εκτός από τα μάτια ] και με την κακολογία φθείρω την υπόληψη κάποιου .Βασκαίνω = μαγεύω { επί κακού ] με επαίνους ,ψόγους και βλέμματα.
ΣΚΑΡΛΑΤΟΥ Δ. του ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ – » Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Βασκαίνω { βάσκω ή φάος + καίνω } = βλάπτω [ μαγεύω δια της οράσεώς μου ] , ομματιάζω , [ ματιάζω ] ,βλέπω με μάτι φθονερό ,ζηλεύω ,φθονώ. // μέμφομαι ,κατηγορώ ψευδώς [συκοφαντώ ].Βασκανία = μάτιασμα ,φθόνος ,συκοφαντία. Βάσκανος = φθονερός ,φιλοκατήγορος ,συκοφάντης.
ΑΜΜΩΝΙΟΥ – » Λεξικόν ομοίων και διαφόρων λέξεων ».
Βασκαίνειν και φονείν διαφέρει .Βασκαίνειν : φθονείν + συκοφαντείν .
[ βάσκανον δε τον λυπηρόν και βλαβερόν λέγουσι ].
Γ.ΛΑΘΥΡΗ – » Οι ‘ΟΡΟΙ ‘ του Σπευσίππου ».
Φθόνος ,λύπη για τα αγαθά των φίλων , τα υπάρχοντα ή όσα υπήρξαν.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – » Μενέξενος », { 242 a }.
Πρώτα μεν η ζήλια ,από την ζήλια δε ο φθόνος.
ΠΑΠΥΡΟΥ – » Λεξικό της Ελληνικής γλώσσας ».
Βασκάνιον : 1. μέσο που προφυλάσσει από την βασκανία 2. [πληθ.] τα μάγια
Βάσκανος : 1.κακός ,κακεντρεχής ,που έχει κακό μάτι .
Δ.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ – » Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Βασκανθήρα [η] = το φυτόν πύρεθρον το παρθένιον .Ο λαός πίστευε ότι ο καπνός από την καύση του ή ο ραντισμός με ύδωρ δια των κλάδων του συντελεί στην απαλλαγή της βασκανίας.
ΠΥΡΕΘΡΟΝ ΤΟ ΠΑΡΘΕΝΙΟΝ.
ΑΝ. ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ – ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ – » Ο εν τη λέξει Λόγος ».
Βασκανία { < βασκαίνω } . Βασκαίνω = κακολογώ ,φθονώ .
ΠΑΠΥΡΟΥ – » Λεξικό της Ελληνικής γλώσσας ».
Βάζω [1] , Βάζω { 2 }, Βάζω {3} .
A.Π.Θ {Ιδρ. Μαν.Τριανταφυλλίδη} – » Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής ».
Βασκανία.
Γ.ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ – » Ετυμολογικό Λεξικό της νέας Ελληνικής γλώσσας ».
Βασκαίνω / Αβασκαίνω { < βάσκανος } = ματιάζω. Βάσκανος : όρος της μαγείας …
J.- E. CIRLOT – » Το λεξικό των συμβόλων », { σελ.347 }.
O »Θείος Οφθαλμός » των Αιγυπτίων [ στα ιερογλυφικά Quadza } σημαίνει << Αυτός που τα’ί’ζει την φωτιά ή το πνεύμα του ανθρώπου ,δηλ. ο Όσιρις >>.
The Eye of Horus [ Eye of Ra ].
Συνοπτικώς οι δοξασίες των αρχαίων Ελλήνων ,για την βασκανία ,είναι σχεδόν απαράλλακτες με τις σημερινές δοξασίες του λαού μας. Το ‘‘οφθαλμίζειν » και το »εποφθαλμίζειν» σήμαιναν ακριβώς ό,τι και του λαού μας το »ματιάζω’‘.Επίσης το »ματιάστηκε μόνος του » είναι η αρχαία αυτοβασκανία ,που κι αυτή παρατηρήθηκε κατά κύριον λόγον από τους αρχαίους Έλληνες. Ο Σωκράτης είπε »μην λες μεγάλο λόγο» ,για τον φόβο της βασκανίας. Το »κτύπα ξύλο », αντιστοιχεί προς το αρχαίο » άπτεσθαι ξύλου » ,όποτε δεν υπήρχε πρόχειρο απήγανο ή δάφνη για την προφύλαξη από την βασκανία.Ομοίως και ο εικονικός ή πραγματικός εμπτυσμός »ως μην βασκανθώσι » αντιστοιχεί προς το ‘‘φτύσε τρείς φορές στον κόρφο σου ». Στα σπίτια ή στα καταστήματα κρεμάνε λευκάκανθα ή σκόρδο για το μάτι ως αντιβασκανικά ,όπως και οι αρχαίοι. Ακόμη διάφορες φράσεις ή εκφράσεις είχαν θέση εξορκισμού. Με αυτόν τον τρόπον συνήθιζαν οι αρχαίοι Έλληνες κατά της βασκανίας και την αναπαράσταση του φαλλού καθώς και τις σχετικές χειρονομίες ή και το φασκέλωμα ,που έφτασαν μέχρι τις ημέρες μας ,όχι όμως ως αποτροπιαστικά ή αντιβασκανικά αλλά ως υβριστικά .
Μαρμάρινη ανάγλυφη πλάκα από την είσοδο σπιτιού στη Δήλο με την παιγνιώδη επιγραφή ΤΟΥΤΟ ΕΜΟΙ ΚΑΙ ΤΟΥΤΟ ΣΟΙ (αυτό για σένα κι αυτό για μένα), 1ος αι. π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου { Πηγή: www.lifo.gr «}
THE ALAN PARSONS PROJECTS – » Eye in the Sky ».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :
ΑΓΟΡΑΖΕΤΕ ΒΙΒΛΙΑ, ΕΛΕΓΧΕΤΕ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. { gregoriusworld } 