Ένα καλαίσθητο ελληνικό εστιατόριο { Restaurant } υπάρχει κοντά στην Φρανκφούρτη με το επίσης εύηχο όνομα ‘Άριστον’ { Ariston } . Τί είναι το ‘restaurant’ και ποία η σχέση του με το ‘εστιατόριο’ ; Η αρχαία λέξη ‘εστιατόριον‘ έχει την ίδια έννοια με την σημερινή λέξη ‘εστιατόριο’ ; Το ‘άριστον ‘ είναι το πάρα πολύ καλό ή κάτι άλλο ;
1. RESTAURANT – ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟΝ :
AKAΔ. ΑΘΗΝΩΝ – » Xρηστικό λεξικό της Νεοελληνικής γλώσσας ».
Εστιατόριο = restaurant .
ΣΤΕΦ. ΚΟΥΜΑΝΟΥΔΗ – » Λατινο-Ελληνικόν λεξικόν ».
Restaurant < restauro . Restauro { εκ του re + stauro < sto ,stare } .
ΕΥΣΤΡ.ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ – » Λατινο-Ελληνικόν λεξικόν ».
re[d] : ανά, κατά, από, επί ,αντί, πάλι ,πίσω . sto -steti -statum -stare : έστηκα ,έστην { < ίστημι =στήνω, ορθώνω }.
ΑΝΤ.ΗΠΙΤΗ – » Γαλλο-Ελληνικόν λεξικόν ». ;;
Εστιατόριον : το δωμάτιον που γευματίζουν ,λαμβάνουν το δείπνον , Salle à manger : η τραπεζαρία ,το τραπεζαρείον // [ επί σχολείων ,μοναστηριών και γενικά καταστημάτων ] réfectoire // εστιατόριον = restaurant ,ξενοδοχείον φαγητού .Στους σιδηροδρομικούς σταθμούς το εστιατόριον λέγεται buffet {=κυλικείον }.
Συνεπώς restaurant είναι το μέρος ,που στηλώνεται ,δυναμώνει τρώγωντας ,στανιάρει κάποιος κατόπιν πληρωμής .Έχει σχέση μάλλον με το ‘εσθιατόριο’ της Νέας ελληνικής κοινωνίας ,παρά με το εστιατόριον της Αρχαίας και δη της Αθηνα’ι’κής ,όπου ο εστιάτωρ φίλευε συν τοις άλλοις με γεύματα τους καλεσμένους { συμφυλέτες } του ,τα οποία βεβαίως ήταν δωρεάν.
ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΟΣ – » Λεξικό των Δέκα ρητόρων ή περί λέξεων ».
Εστιάτωρ = αυτός που παραθέτει τράπεζα σε κάποιους ,που τους τραπεζώνει.
ΗΣΥΧΙΟΥ του ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ – » Λεξικόν ».
Εστία = βωμός // η οικία .Εστιάν = το τρέφειν // το αριστοποιείν .Εστίασις = ευωχία ,τροφή. Εστιάτωρ = ο δειπνίζων // αυτός που καλεί σε ευφροσύνη και ευωχία [ δηλ. ο τροφεύς ].
ΣΟΥΔΑ / ΣΟΥ’Ι’ΔΑ – » Λεξικόν ».
Εστιάν = το τρέφειν .Εστιάσθαι = το τρέφεσθαι , ευωχήσθαι Εστιατόριον = το τραπέζιον Εστιάτωρ = ο καλών σε ευωχία και ευφροσύνη .Δαιτυμόνες = οι αριστητές .
ΦΩΤΙΟΥ – » Λέξεων συναγωγή ».
Εστία = 1.δίαιτα {= τρόπος του ζην , τόπος διαμονής } 2.οίκησις { = η πράξις του κατοικείν ή ενοικείν , τόπος } 3. βωμός { = βάθρο ,υπερυψωμένο σημείο κατάλληλο για προσφορές θυσιών 4. χυτρόπους { = χύτρα,λέβητας με πόδια } 5.εσχάρα { =η εστία, πυροεστία }.
ΙΩ.ΖΩΝΑΡΑ – » Λεξικόν ».
Eστία = η οικία, η δίαιτα, η οίκησις. Εστιάτωρ = δειπνοκλήτωρ . Εστιατορία = η εστίασις.
H. STERHANUS – » Θησαυρός της Ελληνικής γλώσσης ».
Εστιάτωρ { convivator } = όποιος παρέχει συμπόσιον, ευωχία στους άλλους.
ΣΤΕΦ. ΚΟΥΜΑΝΟΥΔΗ – » Λατινο-Ελληνικόν λεξικόν ».
Convivator { < convivium < con-vivo } : εστιάτωρ.
ΑΔ.ΚΟΡΑΗ – » Άτακτα », { IV ,139 }.
Réfectoire { < Refectorium- ii = εστιατόριον [κοινοβίου ], μεταγενέστερη λέξη } : Έτσι στα μοναστήρια ονόμαζαν τον τόπον ή τον οίκον { =réfectoire } ,όπου συνέτρωγαν οι Μοναχοί ή οι Μοναχές . Eστιατόριον ονομάζει ο Πλούταρχος τον οίκον {= salle a manger } ,όπου φίλευσε ο Περίανδρος [ τύραννος της Κορίνθου ] όχι βεβαίως καλογήρους , αλλά τους επτά σοφούς της Ελλάδος .
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ – » Των επτά σοφών συμπόσιον », { 146 d }.
Εστιατόριον : τόπος υποδοχής και παραθέσεως γεύματος ,ευωχία.
ΑΝΘ.ΓΑΖΗ – » Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Εστίαμα { < εστιάω } = συμπόσιο ,τράπεζα ,φαγητό ,το να φιλεύει , να τραπεζώνει κάποιος κάποιον . Εστίαρχος { εστία+άρχω } = 1.ο αρχηγός ,ο πρώτος της εστίας , ο κύριος του οίκου [ νοικοκύρης ] ,ο οικοδεσπότης 2. εστιούχος . Εστιάδες = ιέρεις της θεάς Εστίας { Vestalis }. Εστίασις { < εστιάω } = το να δίδει [ παραθέτει ] κάποιος τραπέζι , να κάνει συμπόσιο , η ευωχία { ευ+έχω } 2.[στην Αθήνα ] τα συμπόσια των φυλών ή φυλετικά δείπνα ήσαν μία από τις λειτουργίες της Αθηνα’ι’κής δημοκρατίας. Εστιατόριον ή εστιατήριον = 1.ο οίκος στον οποίον γίνονται τα συμπόσια 2. το δωμάτιο του οίκου που γευματίζουν οι άνθρωποι [ τραπεζαρία ]. Εστιάτωρ { < εστιάω } = αυτός που καλεί προς ευωχία, όποιος δίδει τράπεζα [ τραπεζώνει] ,ήτοι καλεί τους φίλους του και τους φιλεύει. Εστιάω { εστία } =[υπο]δέχομαι κάποιον στον οίκο μου και τον ,εξαιρέτως δε ,[προσ]καλώ προς ευωχία και ευφροσύνη [ ξεφάντωμα ].
ΚΩΝ.ΚΟΥΜΑ – » Λεξικόν ».
Εστίασις { < εστιάω } = το να δίνεις συμπόσιον, ευωχία. Εστιάω { < εστία } = δέχομαι στον οίκον μου ,φιλοξενώ μάλιστα με συμπόσιον, με φιλική τράπεζα . Εστιάτωρ = αυτός που έχει κι άλλους στην τράπεζά του.
ΣΚΑΡΛ. ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ – » Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Εστίαμα = το κάθε τι που χρησιμεύει προς εστίαση, το φαγητό με το οποίο φιλεύει κάποιος κάποιον. Εστιατόριον : το μέρος που γίνεται η [συν]εστίαση ,το τραπεζαρείον. Εστιάτωρ : αυτός που παραθέτει γεύμα [ ο φιλεύων κάποιον ]. Εστιάω -ώ : δέχομαι κάποιον στο σπίτι μου , φιλεύω , τραπεζώνω ,ευωχούμαι,συμποσιάζω.
ΣΩΚΡ. ΤΖΙΒΑΝΟΠΟΥΛΟΥ – » Λεξικό Ελληνικών & Ρωμα’ι’κών Αρχαιοτήτων ».
Εστίασις : ήταν είδος λειτουργίας στην Αθήνα και συνίσταται στο να προσφέρεται εστίαση σε κάποια φυλή . Η εστίαση γινόταν σε κάθε μία φυλή με δαπάνες κάποιου , που ανήκε στην ίδια φυλή. Αυτός δε λεγόταν εστιάτωρ . Ο Αθήναιος τα ονομάζει φυλετικά δείπνα .
ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ -. »Κατά Μειδίου », {565 } & σχόλια.
‘ ‘ειστίακα την φυλήν » : η εστίαση στην Αθήνα ήταν μία από τις εγκύκλιες , τις τακτικές λειτουργίες. Ήταν δημόσιο συμπόσιο ή γεύμα,το οποίο ένας πολίτης [εστιάτωρ] παρέθετε στους συμφυλέτες του.
ΠΟΛΥΔΕΥΚΟΥΣ – » Ονομαστικόν », { Γ’ ,67 ]. Περί λειτουργιών.
Οι λειτουργίες (χορηγία, γυμνασιαρχία, τριηραρχία και εστίαση) ήταν είδος άμεσης φορολόγησης. Αυτές υποχρέωναν τους πλούσιους Αθηναίους και μετοίκους να καλύψουν με προσωπικά τους έξοδα ορισμένες δημόσιες δαπάνες . Εστιάτωρ φυλής : την φυλήν εστιών.
ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ – » Προς Βοιωτόν περί του ονόματος », { 7 }.
Οι λειτουργίες ήταν καθήκοντα χορηγού ,γυμνασιάρχου ,εστιάτορα ή κάποια άλλη λειτουργία.
ΑΘΗΝΑΙΟΥ – » Δειπνοσοφιστών », { Ε’, 2 }.
Οι νομοθέτες λοιπόν προνοώντας για τα δείπνα , όρισαν και τα φυλετικά δείπνα και τα δημοτικά ακόμη για τους θιάσους [δείπνα] και τα Φρατρικά [ δείπνα για τις φρατρίες] και τα λεγόμενα οργεωνικά δείπνα { = εστίασις ,ευωχία των οργεώνων}. Οργε[ι]ών = εκλεγμένος πολίτης , ο οποίος σε καθορισμένους καιρούς όφειλε να τελεί κάποιες ιδιαίτερες θυσίες υπέρ των δικών του συμφυλετών.
Ν.Γ.ΠΟΛΙΤΟΥ – » Λαογραφικά Σύμμεικτα , Β’ », {σελ. 293, 295 ,299 }. ΓΑΜΗΛΙΑ ΣΥΜΒΟΛΑ – κυκλικός χορός κατά την γαμήλιαν τελετήν και κατά την βάπτισιν.
Αμφιδρόμια : κατά την εορτήν αυτή έφεραν το βρέφος γύρω από την εστία τρέχοντες κυκλικά και έθεταν σε αυτό όνομα .Ο σκοπός αυτής της εορτής ήταν αφ’ενός η κάθαρση των μιασθέντων από τον τοκετό ,αφ’ετέρου πλην της καθάρσεως δια της τελετής γινόταν και η εισαγωγή του παιδιού στην οικογένεια. Αμφιδρόμια ονομάστηκε η τελετή διότι έτρεχαν δρομαίως γύρω από την εστία .Ο δε πατέρας τρέχων γυμνός [ ως δρομεύς ] πίστευαν ότι προσέδιδε στο νεογνό ρώμη και ευκινησία. Η εκκλησία αντικατέστησε την περιφορά γύρω από την εστία με την περιφορά του ιερέα και του αναδόχου με το βρέφος γύρω από την κολυμβύθρα τρείς φορές. Το ίδιο συμβαίνει και με την κυκλική κίνηση των νεονύμφων.
Δ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ – » Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Εστιατορείον =εστιατόριον .Εστιατορία = 1.ευωχία 2.τροφής επιχορήγησις 3.δειπνητήριον 4.εορτή μετ’ ευωχίας. Εστιατόριον = 1. ο τόπος όπου γίνονται οι εστιάσεις ,τα συμπόσια 2. αίθουσα του φαγητού ,της τραπεζαρίας ,των μεγάλων ξενοδοχείων // γεν.ξενοδοχείον φαγητού. Εστιάτωρ = 1.ο παρέχων γεύμα ,ο φιλεύων ή φιλοξενών κάποιον // [νεωτ.] ο ιδιοκτήτης εστιατορίου .
A.Π.Θ{ Ιδρ. Μαν.Τριανταφυλλίδη }- » Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής » .
Εστιατόριο : α] [δημοτ.] χώρος που παρασκευάζεται και προσφέρεται φαγητό,τραπεζαρία β] [ιδιωτ.] κατάστημα που παρασκευάζει και προσφέρει φαγητά σε πελάτες .
ΠΑΠΥΡΟΥ – » Λεξικό της Ελληνικής γλώσσας ».
Εστιάω-ώ / ιστιάω-ώ { < εστία } : 1.παραθέτω γεύμα ,κάνω το τραπέζι ,προσκαλώ σε εστίαση ,φιλεύω ,περιποιούμαι ,φιλοξενώ.
ΠΑΝ.ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ – » Λεξικό ρημάτων της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας ».
Εστιάω-ώ = δέχομαι κάποιον στην εστία μου ,φιλοξενώ ,φιλεύω .Εστιόω-ώ = χτίζω ,ιδρύω εστία,φτιάχνω σπίτι,εγκαθίσταμαι κάπου .
ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ – » Ανώμαλα ρήματα της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης ».
Eστιάω-ώ : φιλοξενώ ,εορτάζω δια συμποσίου. Εστιώ εκ του εστίω. Λαμβάνει αύξηση και αναδιπλασιασμό [ ει] ,διότι παλαιά είχε στην αρχή { F }. ΣΥΝΩΝ. ευωχώ ,δειπνίζω, γεύω ,ξενίζω ,ευφραίνω.
Η σύνταξη του εστιάω-ώ :
Γ.ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ – » Λεξικό των παραγώγων και συνθέτων ».
Εστία : α] εστιάω -ώ , β] εστιάζω.
2.α]. Εστία και εστία.
THOMAS GAISFORD S.T.P – » Etymologicon Magnum Lexicon ».
Η θεά Εστία { < έσασθαι = ιδρύσασθαι }.Διότι πρώτη αυτή επινόησε την κατασκευή του οίκου. Ή επειδή παντού ευρίσκεται και τιμάται, και λόγω του ότι τοποθετούσαν τα αγάλματά της καθήμενα [ σε καθιστή θέση ]. Εστία από το ήσθαι ή το εστάναι, όπερ σημαίνει ,το ότι έχει εγκαθιδρυθεί εντός κάποιου τόπου.Διότι και τους οίκους το πάλαι έλεγαν εστίες. Ευωχία λέγεται και η εστία ,επειδή η ευωχία συνέχει και καθίζει τα σώματα. Η εστία / ιστίη ετυμολογείται από το μεν ίζω > ιστία από δε το έζω > εστία. Από αυτό και το εστιώ ,το αριστοποιώ.
G. AUTENRIETH – » Λεξικόν Ομηρικόν ».
ρ.*{ FAΣ } > Iστίη [F]ιστίη > Εστία / Vesta = εστία . ‘στιά ή παρ’στιά { πυροεστία > πυροστιά ], το μέρος του οίκου όπου καιγόταν το πυρ .Έτσι λεγόταν η εσχάρα κατά κάποιον τρόπο τυπικώς ως τόπος της [φιλο]ξενίας.
Σ.ΔΩΡΙΚΟΥ / Κ.ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΑΚΗ – » Το δίγαμμα F ».
ρ.[ FΑΣΤ -] . Fάστυ = άστυ =πόλις .FαστFος = αστός .Vastu = έδρα . αFω [ > αύω ],ιαύω { ι +αύω } = διανυκτερεύω / αFεσα > άεσα = διανυκτερεύουσα . Η εστία = η εστία της οικίας .Vesta = η θεά Εστία.
ΙΑΚ.ΘΩΜΟΠΟΥΛΟΥ – » Πελασγικά », { σελ.19 }.
Εστία. FΙΣΘΟ { fισθο } = vis { domus }= οίκος { Fοίκος } = vicus > wick { Painwick }. { Αμβίς { άμε + βις } = η μητέρα του οίκου ,η οικοδέσποινα , η εστία { ιστία / ιστίη /Fιστίη ,Vesta },vis = εστία ,οικία ,χωρίον.
ΑΔ. ΚΟΡΑΗ – » Ατακτα »,{ I ,197 }.
Ιστία αντί του Εστία .Είναι ο τόπος που ανάπτεται το πυρ { foyer }, το μαγειρείον .Σήμερα λέμε Στία αντί του Εστία με την σημασία του πυρός ή της φωτιάς. Όπως οι Ιταλοί σχημάτισαν το fuoco { =πυρ } από το Focus {= εστία } των Λατίνων.
Τας θύρας κλείσατε, τους οφθαλμούς ανοίξατε .Εκάς οι βέβηλοι.
2β}. H ΘΕΑ ΕΣΤΙΑ.
H Εστία { Vesta } ,κόρη του Κρόνου και της Ρέας , είναι προστάτιδα της οικογενειακής εστίας και γενικά του οίκου. Εστία < έζομαι.= κάθομαι.
ΑΝ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ- » Λεξικόν κυρίων ονομάτων ».
Εστία : θυγατέρα του Κρόνου και της Ρέας , της οικιακής εστίας και του κοινωνικού βίου ,η οποία λατρευόταν από τους αρχαίους ως θεά του πυρός και επομένως της οικιακής εστίας και του κοινωνικού βίου. Εστιάδες : οι ιέρειες της θεάς Εστίας στην Ρώμη ,που έχουν την φροντίδα να διατηρούν το ιερό πυρ επί του βωμού της θεάς και να εκτελούν διάφορες μυστηριώδεις τελετές προς τιμήν αυτής.
Ι. ΠΑΣΣΑ / Κ.ΧΑΣΑΠΗ – » Τα Ορφικά », [84].
Εστίας θυμίαμα . Η Ιστία κατέχει το μέσον του οίκου του μεγίστου πυρός που ρέει ες αεί.
AΠΟΛΛΟΔΩΡΟΥ – » Ελληνική Μυθολογία », { A’,Ι .5 }.
Και κατάπιε ο Κρόνος την πρωτότοκη Εστία μόλις γεννήθηκε .
ΥΓΙΝΟΥ { Hyginus } – » Μύθοι », { πρόλογος }
Εστία { Vesta }.
ΝΙΚ.ΜΑΡΓΙΩΡΗ – » Αποσυμβολισμός της Ελληνικής Μυθολογίας »,{σελ.519-524}.
Κατά τον Όμηρο οι παλιοί λαοί ορκίζονταν και στον Δία και στην Εστία [ ιστίη ] ,που ήταν το πιο ιερό σημείο του σπιτιού .Ο όρκος ήταν τόσο ιερός που σπανίως παραβιαζόταν….Η Εστία δείχνει δύο πρόσωπα : το εξωτερικό με το σχήμα της παραστιάς ,του τζακιού και το εσωτερικό με την πυρά της ,την φλόγα και το φως της….Η Εστία είναι λέξη Πελασγική και περιέχει μέσα της το Θείον Φώς ,που μια θαμπή απεικόνισή του είναι της εσχάρης η φλογερή αναλαμπή….Μέσα στο πυρ της εστίας διέμενε η Θεά Εστία ,αφού το πυρ ήταν πράγμα ιερό ,που θέρμαινε και φώτιζε τα σώματα και τις ψυχές αυτών που αντιλαμβάνονται τα ιερά και άγια φαινόμενα….Την Εστία την τοποθετούσαν στο κέντρο της κατοικίας και όχι ,όπως αργότερα συνέβη ,στην άκρη της αίθουσας.…Στους Δελφούς υπήρχε η κοινή Εστία των Ελλήνων και η κοινή Εστία όλης της ανθρωπότητας.Η Εστία του ιερού Απόλλωνος ήταν ο ομφαλός της γης ,δηλαδή το κέντρο της γης. Οι εστίες των κατοικιών ονομάζονται μεσόμφαλος .Έτσι έχουμε τον ομφαλόν της γης και τον μεσόμφαλο των κατοικιών…Οι Πυθαγόρειοι όταν έλεγαν Εστίαν, εννοούσαν την άπειρη φωτιά ,το αιώνιο πυρ ,που βρίσκεται στο ΚΕΝΤΡΟΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ,στο ΚΕΝΤΡΟΝ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ, την οποίαν παρίσταναν όπως την Κυβέλη ,που κρατούσε ΤΥΜΠΑΝΟΝ στα χέρια της ,εικόνα που φανερώνει τις απόψεις των Πυθαγορείων για την σφαιρικότητα της Γης.
Δ.ΠΑΠΑΔΙΤΣΑ – Ε.ΛΑΔΙΑ – » Ομηρικοί ύμνοι », V.»Εις Αφροδίτην »,{20-30} .
».. κι όρκον μεγάλον έδωσε, που ήταν και τελεσίδικος,παντοτινά να είναι παρθένα η πάνσεπτη θεά. Τότε ο πατέρας Ζεύς της έδωσε τιμή μεγίστη αντί γάμου ,να εδρεύει στο μέσον του οίκου .. »
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ – » Νουμάς », { 11 }.
Ο Νουμάς οικοδόμησε τον ναό της Εστίας ,διότι ήθελε να μιμηθεί το σχήμα του σύμπαντος κόσμου στου οποίου το μέσον υπάρχει το πυρ ,το οποίον οι Πυθαγορικοί καλούσαν Εστία και μονάδα.
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ – » Αίτια Ρωμα’ι’κά », { 75 }.
» Γιατί δεν έσβηναν το λυχνάρι,αλλά το άφηναν να σβήνει μόνο του;»
Μήπως επειδή το σεβόντουσαν ως συγγενικό του ασβέστου και αθανάτου πυρός ή μήπως και τούτο είναι τεκμήριο ,του ότι δεν πρέπει να καταστρέφουμε και να σκοτώνουμε το έμψυχο πλάσμα ,αν δεν μας βλάπτει, με την σκέψη ότι και η φωτιά μοιάζει με ζωντανό πλάσμα ;
ΒΛ.ΡΑΣΣΙΑ – » Υπέρ της των Ελλήνων νόσου », { σελ. 59-60 }.
H θεά Εστία ,η σεβάσμια παρθένος, δηλώνει την συμμετοχή της Ηφαιστίας φλόγας στην δημιουργία Οίκων ανθρώπων και όχι ανθρώπων .Είναι η δύναμη του τόπου και της ομοηθείας ,είναι ο ιερός κύκλος των συγκατοίκων και των συντρόφων .Για τον λόγον αυτόν μάλιστα οι ναοί ,οι αφιερωμένοι στην λατρεία της θεάς, ήσαν κατά κανόνα κυκλικοί.Ιερό της χρώμα το λευκό και σύμβολά της η οικιακή φωτιά [ εστία ],ο πέπλος και ο φλεγόμενος κύκλος ,που συμβολίζει την αιωνιότητα και την ενοποίηση του πολλαπλού -αργότερα οι Γνωστικοί τον απεικόνισαν σαν »Ουροβόρον Όφιν ».
» εν το παν και δι΄ αυτού το παν και εις αυτό το παν ”.
ΑΠ.ΓΟΝΙΔΕΛΗ – » ΗΣΙΟΔΟΥ – Θεογονία », { στ. 453-454 }. Τιτάνες ,το πρώτο Δωδεκάθεο .
Εστία ,η πρωτότοκος . Η Ρέα δμηθείσα { < δαμάω/ δαμάζω > δμωή = δούλα ,δαμασμένη ,εξημερωμένη } από τον Κρόνο έτεκε {< τίκτω } τέκνα ένδοξα { φαίδιμα < φαίνω =λάμπω}.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – » Φαίδρος »,{ 247 }.
Η Εστία ΔΕΝ φεύγει ποτέ από τον Όλυμπο, την κατοικία των Θεών.
ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ – » Αποσπάσματα αγνώστων δραμάτων »,{ 944 }. Μακρόβιου -» Saturnalia », {1,23,8}.
Εστία = μητέρα Γη . Eστία δε σένα { δηλ. την Γην } ονομάζουν οι σοφοί από τους θνητούς ,διότι κάθεσαι { μένεις ακίνητη } στον αιθέρα.
ΔΙΟΔ. ΣΙΚΕΛΙΩΤΟΥ – » Ιστορική βιβλιοθήκη » , { 68 }.
Η Εστία εφηύρε την κατασκευή των οικιών.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – » Κρατύλος » , { 401 a -e }.
Εστία { < έστιν : το της ουσίας μετέχον } , Εσσία { = ουσία } , Ωσία { = το ωθούν αίτιο}.
Εστία σημαίνει [4] τέσσερα :
ΓΡ.ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗ – Λεξικόν Ερμηνευτικόν ».
Παροιμία : »Αφ’ εστίας αρχόμενος », δηλαδή αυτός που αρχίζει από τους ισχυρότερους ,τους καλλίτερους ή από τους οικείους [ συγγενείς ] . Μεταφέρθηκε ,όπως λένε ,ο λόγος [παροιμία ] εκ των ιερών.Διότι ήταν έθος [ συνήθεια] να κάνουν θυσία αρχίζοντας από την [θεά] Εστία .
ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ – » Παρεκβολαί εις την Ομήρου Ιλιάδα και Οδύσσειαν ». Ραψωδία η’ , { Vs. 247-297 }. Εφέστιος.
Και η άλλη παροιμία το »Αφ’ εστίας αρχόμενος » σημαίνει αυτόν που αρχίζει [ κάτι] ξεκινώντας από τους ισχυρότερους ,τους καλλίτερους ή από τους οικείους [ οικογένεια ,συγγενείς ] . Μεταφέρθηκε ,όπως λένε ,ο λόγος [παροιμία ] εκ των ιερών .Διότι ήταν έθος [ συνήθεια] να κάνουν θυσία αρχίζοντας πρώτα από την [θεά] Εστία .Aπό την εστία γίνεται και το εστιάν ,το οποίον ακριβώς ,σύμφωνα με τους παλαιούς ,οι Δωριείς λέγουν ιστιάν [ με ιώτα ,όχι με έψιλον ].
AΘ. ΣΤΑΓΕΙΡΙΤΟΥ – » Ωγυγία ή Αρχαιολογία » , { Α’, σελ. 437 }.
Αναφέρεται , από τους λέγοντες αυτά , ότι υπήρξαν δύο Εστίες ,η μεν μία αρχαιότερη και μητέρα του Κρόνου ,την οποίαν οι Λατίνοι ονόμαζαν και Πάλην , η δε άλλη νεώτερη και θυγατέρα πρωτότοκος του Κρόνου και της Ρέας.Και την μεν πρώτην αλληγορούν εις την γην ,την δε νεώτερη αλληγορούν εις το πυρ. Ελάμβαναν όμως ,ως επί το πλείστον ,αμφότερες [ και τις δύο ] αντί μιας.
AΘ. ΣΤΑΓΕΙΡΙΤΟΥ – » Ωγυγία ή Αρχαιολογία » , { Γ’, σελ. 291 }.
Την λέξη Εστία παράγουν από το εστάναι { < ίσταμαι } , όπου αλληγορείται η γη . Ή παρά το εύω { = ανάπτω } ==> Ευστία ==>Εστία ,όπου αλληγορείται το πυρ .Έχει λεχθεί δε ότι αλληγορείται και στην γη και στο πυρ. Οι δε Λατίνοι την ονομάζουν Vesta ,Βέσταν ,από το vestio { ενδύομαι } επειδή η γη είναι ενδεδυμένη [ ντυμένη ] με διάφορα ενδύματα .Ή κατ’άλλους ονομάστηκε vestia από την Ελληνική λέξη Εστία.
ΚΩΝ. ΚΟΝΤΟΓΟΝΗ – » Ελληνική μυθολογία », { σελ.72 }.
Λέγεται ,ότι υπήρξαν δύο Εστίες . Η μεν μία αρχαιότερη ,μητέρα του Κρόνου ,που αλληγορείται στην γην ‘ η δε άλλη νεώτερη θυγατέρα πρωτότοκος του Κρόνου και της Ρέας ,που αλληγορείται στο πυρ ,και την θεωρούσαν ως [εφ]ευρέτιν του πυρός ,και της κατασκευής των οίκων .Εξ αιτίας αυτής της πρώτης εφευρεύσεως τοποθετούσαν το άγαλμά της πάντα κοντά ,όπου έκαιγε η φωτιά . Εξ ου επικράτησε μέχρι σήμερα στην Ελλάδα να λέγεται η κάμινος παρεστία .
ΖΑΝ ΡΙΣΠΕΝ – » Ελληνική Μυθολογία », { Α’ , σελ. 349 -354 }.
Ο Ήφαιστος δεν ήταν στην Ελλάδα η μόνη θεότητα του πυρός ,ούτε και η αρχαιότερη ,σύμφωνα με το Ησίοδο.Η θεά Εστία ουδέποτε αποδόθηκε, με όσην ακρίβειαν έγινε τούτο για τους άλλους θεούς του Ολύμπου. Εκπροσωπεί το πυρ ,ως στοιχείον της εστίας ,στην οποία γίνονται οι θυσίες προς τους θεούς ,αλλά και παρασκευαζόταν το φαγητό για την διατροφή της οικογένειας… Ο πατέρας των θεών αντί του γάμου της έδωσε ως αντάλλαγμα ,να απολαμβάνει την πλέον προνομιούχο θέση της κατοικίας ,ενθρονισμένη στο μέσον της οικίας.Υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της ιδέας της αγνότητος και της ιδέας ,ότι το πυρ εξαγνίζει τα πάντα,και ότι καθαρόν αφ’ εαυτού πρέπει να προφυλάσσεται από κάθε τι που θα μπορούσε να το κηλιδώσει..Επίσης η Εστία εκφράζει την ιδέα της προστασίας ,γι’ αυτό και οι εστίες ήσαν τόπος προσφυγής των ικετών..Τέλος η ιδέα της καθάρσεως υπάρχει και στην τελετή των αμφιδρομιών.….Κατά κανόνα η Εστία συνδέεται με όλες τις θυσίες που προσφέρονται στις άλλες θεότητες.Τις άρχιζαν με σπονδές σ’ αυτήν και τις τελείωναν με τον ίδιον τρόπο.Θυσίαζαν δε σ’αυτήν κατά προτίμηση χοίρους.
Ν. Γ. ΠΟΛΙΤΟΥ { επιμέλεια } – »’ Λεξικόν εγκυκλοπαιδικόν »»,{ τομ. Δ’, 1893-4 }.
Η θεά Εστία ,εξ αιτίας της πρωτοτοκίας , κατέχει κάποια υψηλότερη θέση μεταξύ των μεγάλων αυτών θεών { Δήμητρα,Ήρα,Ποσειδών,Άδης,Δίας }, γι αυτό λαμβάνει τις απαρχές { έναρξη θυσίας στους Θεούς } όλων των θυσιών και τυγχάνει τις πρώτες σπονδές { υγρές προσφορές στους θεούς } στις ευωχίες, εξ ου και η παροιμιώδης έκφραση ‘‘Αφ’ Εστίας » .Στις αρχέγονες κοινωνίες η εστία δεν ήταν μόνο χρήσιμη στις καθημερινές ανάγκες του βίου ,αλλά και βωμός ,άρα ήταν ιερή όπως οι βωμοί των δημοσίων θυσιών και κατείχε θέση ακριβώς στο κέντρο της οικίας ,της οποίας η οροφή ήταν διάτρητη για να εξέρχεται ο καπνός. Ήταν το ιερό κέντρο ,γύρω απ’ το οποίο συναθροιζόταν η οικογένεια και τότε μεταμορφώθηκε σε θείο πρόσωπο .Η Εστία εθεωρείτο ότι παρείχε τα αγαθά του οικογενειακού βίου στους ανθρώπους ,η δε εστία της οικίας εθεωρείτο ως άσυλο των ικετών.Επειδή και η πόλη παριστάνει εικόνα μεγάλης οικογένειας ,κάθε πόλη είχε την κοινή εστία της { Πρυτανείον } στην οποία διατηρείτο άσβεστον πυρ προς τιμήν της θεάς. Από την πόλη μάλιστα επεκτάθηκε σε όλη την γη. Στους Δελφούς δε,που τους θεωρούσαν ως κέντρο της γης, υπήρχε βωμός Εστίας ,κοινή εστία της Ελλάδας και της γης.
ΙΩ.ΚΑΚΡΙΔΗ – » Ελληνική Μυθολογία », { Β’ ,σελ.15 }.
Ο Άδης έχει την οικία του υπό της γης και η Εστία , προστάτης της οικίας , επί την γη. Ο γαιοσείστης Ποσειδών με την Δήμητρα έφεραν στον κόσμο την Δέσποινα. Ο σοφός Ζεύς είναι σύζυγος της χρυσοπέδιλης Ήρας .
Ερυθρόμορφος κύληξ { ~500π.χ. Tarquinia , Mus.Nation.Archeologico } Σύναξις Θεών : ο Ζεύς με τον κεραυνό ,η Εστία με λουλούδι στο ένα χέρι και στο άλλο με κλαδί φορτωμένο καρπούς και ο οινοχόος του Διός ,Γανυμήδης , που ρίχνει νέκταρ στη φιάλη για σπονδές.
Ι.ΠΑΣΣΑ – » Νεώτερον εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν ‘ΗΛΙΟΥ ‘ », { σελ. 124-125 }.
Η Εστία , ήταν πρωτότοκος θυγατέρα του Κρόνου και της Ρέας και ταυτιζόταν με την γη ,την Κυβέλη ,την Δήμητρα ..Επειδή η πόλη δίνει την εικόνα μεγάλης οικογένειας ,γι’ αυτό την κοινή εστία της πόλεως αποτελούσε το Πρυτανείον , κυκλοτερές οικοδόμημα, το οποίον είχε στο κέντρο ωραιότατο βωμό της θεάς ,όπου έκαιγε άσβεστον το ιερόν πυρ της πόλεως. Οι βωμοί της ήσαν πάντοτε κυκλικοί κατά το σχήμα της γης ,καθώς και τα Πρυτανεία. .. .Οι Δελφοί εθεωρούντο το κέντρο , ο ομφαλός όλης της γης, όπου έκαιγε άσβεστον το ιερόν πυρ .
ΦΩΤΙΟΥ – »Λέξεων συναγωγή ».
Θόλος : οίκος στρογγυλός ,όπου οι πρυτάνεις εσιτίζοντο . Έχει ονομαστεί Πρυτάνειον ,επειδή ήταν ταμιευτήρας πυρών [ σιταριών ].
P.DECHARME – » Mυθολογία της Αρχαίας Ελλάδος », { σελ. 190-191 } .
Η Εστία υποδηλώνει εκ περιτροπής [ εναλλάξ ] και δια σειράς ιδεών -των οποίων ο κύκλος διευρυνόταν – την τοποθετημένη εστία στο κέντρο του βωμού ,την εστία που βρισκόταν στο μέσον της κατοικίας , την εστία του άστεως ,την εστία της Ελλάδος ,την εστία ,που είναι το πυρ στο κέντρο της γης [ πυρήν] και αυτήν την ίδια την γη , ως εστία σταθερά και αμετακίνητη του σύμπαντος. Είναι σύμβολο της ιδέας της σταθερότητας και αγιότητας του οικογενειακού βίου .
Το άγαλμα της θεάς Εστίας στο ανάκτορο Justiniani είναι πιθανώς ελληνικής προελεύσεως : H απλότητα του ενδύματος ,που καλύπτει όλο το σώμα της , η ακαμψία των πτυχών του χιτώνα της, το πέπλο που πίπτει επί των ώμων της ,η ανεπιτήδευτη κόμη της ,η αυστηρή της φυσιογνωμία,το κάθε τι σ’ αυτήν συντελεί ,ώστε να παραχθεί εντύπωση θρησκευτικής σοβαρότητας.Μόνο ο αριστερός βραχίονας ,που δείχνει τον ουρανό -απ’όπου κατέβηκε το ιερόν πυρ της Εστίας – δίνει την εντύπωση κάποιας κινήσεως ,στην ήρεμη αυτή απεικόνιση.
ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ – » Περί αγαλμάτων »’, [6].
Εστία ονομάζεται το ηγεμονικό μέρος της γήινης δύναμης στην οποίαν αφιερώνεται παρθενικό άγαλμα τοποθετημένο δίπλα σε εστία πυρός ,αλλά επειδή η δύναμη αυτή είναι γόνιμη την απεικονίζουν ως γυναίκα με ωρίμους μαστούς.
Ν.Γ.ΠΟΛΙΤΟΥ – » Λαογραφικά Σύμμεικτα , Β’ », {σελ. 293, 295 ,299 }. ΓΑΜΗΛΙΑ ΣΥΜΒΟΛΑ – κυκλικός χορός κατά την γαμήλιαν τελετήν και κατά την βάπτισιν.
Αμφιδρόμια : κατά την εορτήν αυτήν έφεραν το βρέφος γύρω από την εστία τρέχοντες κυκλικά και έθεταν σε αυτό όνομα .Ο σκοπός αυτής της εορτής ήταν αφ’ενός η κάθαρση των μιασθέντων από τον τοκετό ,αφ’ετέρου ,πλην της καθάρσεως δια της τελετής ,γινόταν και η εισαγωγή του παιδιού στην οικογένεια. Αμφιδρόμια ονομάστηκε η τελετή διότι έτρεχαν δρομαίως γύρω από την εστία .Ο δε πατέρας τρέχων γυμνός [ ως δρομεύς ] πίστευαν ότι προσέδιδε στο νεογνό ρώμη και ευκινησία. Η εκκλησία αντικατέστησε την περιφορά γύρω από την εστία δια της περιφοράς του ιερέως και του αναδόχου [νονού] , που βαστούσε το βρέφος ,γύρω από την κολυμβήθρα τρεις φορές .Ακριβώς δε αντιστοιχεί προς την περιφορά γύρω από την εστία κατά την αρχαιότητα και η σημερινή κυκλική κίνηση των νεονύμφων.
ΣΟΥ’Ί’ΔΑ – » Λεξικόν ».
Εστία : δίαιτα ,οίκησις ,βωμός ,χυτρόπους εσχάρα…Την γην ονομάζουν Εστία και την πλάθουν [ οι καλλιτέχνες ] γυναίκα ,η οποία βαστάζει τύμπανον. [Επειδή η γη έχει την ικανότητα βάζει μαζί [;], να ελέγχει τους ανέμους ].
ΑΝΘ.ΓΑΖΗ – » Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Εστία { < ίζω ,έζομαι } : πυρεστία / πυροστιά ,η οποία τα παλαιά χρόνια ήταν οικιακός βωμός ,επί τον οποίον στέκονταν όρθιοι οι οικουροί θεοί , καθώς και άσυλο σε όσους χρειάζονταν βοήθεια ,εστία =εσχάρα .
ΚΩΝ.ΚΟΥΜΑ – » Λεξικόν ».
Εστία / Ιστίη : { < ίστημι ή < έζω [ έζομαι ] , ίζω { ορθότερον }.
1.Θεά προστάτιδα της οικίας ,η της πόλεως { Vesta } 2.προστάτιδα του οίκου ,όπου τιμάται στην πυρεστίαν [ πυροστιά] ή καμιναίαν , εξ ου αντί πυρεστία ,καμιναία .Και αυτή είναι η πρώτη σημασία .Η πυρεστία αυτή ήταν ο βωμός της. Σ’ αυτήν κατέφευγαν οι ικέτες ζητώντας συγχώρηση ή εξιλέωση .Γι’ αυτό ονομάζονταν και Εφέστιοι.
ΣΚΑΡΛ.ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ – » Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Εστία { < ίστημι ή έζω } : πυρωστιά ,γωνιά // οίκος, οικογένεια // καθέδρα,πρωτεύουσα.
Μ.Μ. CARAVAGGIO – » Το δείπνο στους Εμαούς »,{ 1601 ].
Ι.ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ – « Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης «.
Εστία / Ιστίη { Vesta } : θυγατέρα του Κρόνου και της Ρέας ,προστάτης της οικογενειακής εστίας ,του οίκου , της οικογενείας. Αυτήν επικαλούντο πρώτη κατά τις εορτές. Εστία ,ιστίη { < έζομαι } : η εστία της οικίας ,το μέρος ,που ανάβουν φωτιά, γωνιά ,τζάκι // ,όθεν θυσιαστήριο ,βωμός 2. κατοικία. 3.οίκος ,οικογένεια.
Γ.ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ – » Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας »
Εστία < Εεστία < Ι.Ε. * was . Εστία αρχική σημασία : τζάκι ,βωμός. Εστιάζω < foyer { απόδοση του γαλλικού }.
Ν.Π.ΑΝΔΡΙΩΤΗ – » Ετυμολογικό λεξικό τς κοινής Νεοελληνικής ».
Φουαγιέ {< foyer } = εστία.
ΕΥ.ΠΑΠΑΚΥΡΙΑΚΟΥ-ΑΠΕΡΓΗ / Χ.ΠΑΠΑΚΥΡΙΑΚΟΥ – »Βασικό λεξικό ξένων λέξεων ».
Φουαγιέ { < foyer [ εστία] < focus [ φωτιά ].
Β.ΦΙΛΙΑ / Γ.ΠΡΙΝΙΑΝΑΚΗ – » Τα ημαρτημένα του Λεξικού Μπαμπινιώτη ».
Σχολιάζοντας οι συγγραφείς την λέξη ‘εστία‘ στο λεξικό Μπαμπινιώτη απορούν ,επειδή δεν κατανοούν τον τρόπον με τον οποίον σχετίζονται το αυθαίρετο { ή ανύπαρκτο ;} I.E wes και το Αρχ. Γερμ. wasal με την εστία ή Εστία . Επίσης απορούν για την αρχική σημασία της λέξεως : << από πού τεκμαίρεται ότι η αρχική σημασία της εστίας είναι » τζάκι, βωμός »και όχι η καταληκτική ; >> Η θεά Εστία δίδαξε στους ανθρώπους την οικονομία , την ειρηνική κοινωνία και την οικοδόμηση των πόλεων . Επίσης, δεν ήταν η θεά του πυρός γενικώς [ όπως ο Ήφαιστος ] ,αλλά θεά της οικιακής φωτιάς και του σπιτιού .
ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ – » Λεξικόν της Προσωκρατικής Φιλοσοφίας ».
Hearth = εστία ,τζάκι. Φιλόλαος : το ένα ,στο μέσον της σφαίρας ,εστία ονομάζεται . Πυρ στο μέσον πέριξ του κέντρου , αυτό ακριβώς εστία του παντός ονομάζεται.
ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ – » Φιλόλαος ».
Ο Φιλόλαος υποστηρίζει ,ότι υπάρχει φωτιά { πυρ } πέριξ του κέντρου ,την οποίαν ονομάζει ‘‘ εστία του παντός ‘‘.
Γ. ΠΡΙΝΙΑΝΑΚΗ – » Γλώσσα Ελληνική , η γλώσσα των γλωσσών »,{σελ.58 }.
Έτσι απ’ αυτό το χαρακτηριστικό της θέσης της εστίας στο κέντρο του σπιτιού ,πήρε το ρήμα εστιάζω την σημασία του επικεντρώνω ,βάζω στο κέντρο του ενδιαφέροντος, στοχεύω.
3. ΕΣΧΑΡΗ
Ι. ΠΑΝΤΑΖΙΔΟΥ – » Λεξικόν Ομηρικόν ».
Εσχάρα { < έσχον < έχω } : 1. εστία, στία, παραφωτιά , τόπος της οικίας ,στον οποίον ανάπτεται το πυρ .Χρησίμευε προ πάντων για να ζεσταίνει τους οικείους σε καιρό ψύχους ,ακόμη δε ως μαγειρείον και ως θυσιαστήριον , από εδώ ήταν και το άσυλο των ικετών ,που καθόταν [ο ικέτης] επί της εσχάρας στις στάχτες κοντά στη φωτιά 2. γενικά κάθε τόπος ,όπου ανάπτεται πυρ ,πυρά,’φωτιά’ .Η λέξη σώθηκε μέχρι τις ημέρες μας στις λέξεις ‘σκάρα’ { μαγειρικόν σκεύος } και ‘σκαρί’ { ναυπηγική }.
GEORG.AUTENRIETH – » Λεξικόν Ομηρικόν ».
Εσχάρη : εστία στην οικία σε ορισμένη θέση ,η οποία ,όπως φαίνεται ,ήταν κάποιο στρογγυλό κοίλωμα του εδάφους . Οικία του Οδυσσέως : C = μέγαρον , f = εσχάρη , g = κίονες.
Σχ.104 : παριστάνει άποψιν του οπισθίου μέρους του μεγάρου του Οδυσσέως . Άνω είναι η οπή [ φεγγίτης ] ,δια της οποίας απέρχεται ο καπνός .Δεξιόθεν στον τοίχο φαίνεται η ορσοθήρη { θύρα μεγάλη υπέρ του εδάφους } πλησίον του κίονος , κοντά στον οποίον στεκόταν ο κρητήρ { = κρατήρ ,αγγείον προς κράσιν οίνου και ύδατος } και η εσχάρα.
ΠΑΝΑΓΗ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΥ – » Ομηρικόν λεξικόν ».
Εσχάρη = εστία . Μεταξύ των τεσσάρων κιόνων του μεγάρου ,έσκαβαν το δάπεδο και έτσι σχηματιζόταν η εσχάρη ,η οποία είχε σχήμα κυκλικό .
ΠΟΛΥΔΕΥΚΟΥΣ – » Ονομαστικόν », { Ι’ 95 }.
Μαγειρικά σκεύη : [ε]σχάρες , εσχαρίδες { μικρά πύραυνα } και εσχάρες ιχθυοπτρίδες [ σχάρες για ψητά ψάρια ].
ΑΡΠΟΚΡΑΤΙΩΝΟΣ – » Λεξικό των Δέκα ρητόρων ή περί λέξεων ».
Εσχάρα καλείται η μη έχουσα ύψος ,ως εστίαν , αλλά επί γης ιδρυμένη κοίλην. Εσχάρες καλούνται στην Ιατρική τα κοίλα έλκη των σωμάτων.
ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ – » Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών άντρου », { 6 }.
Για τους Ολυμπίους θεούς ίδρυσαν ναούς ,ιερά και βωμούς .Για τους χθονίους και τους ήρωες ίδρυσαν εσχάρες [ θυσιαστήρια ] .Για τους υποχθονίους κατασκεύασαν βόθρους και μέγαρα {;}.
ΣΤΕΦ. ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ – » Εθνικών ».
Εσχάρα και Βωμός διαφέρουν .Ο βωμός είναι χτιστός ,ενώ η εσχάρα είναι σκαπτή.
Γ.ΕΞΑΡΧΟΥ / Μ.ΦΩΤΙΑΔΟΥ – » Ιωάννου Ζωναρά Λεξικόν ».
Εσχάρα = η εστία που δεν έχει ύψος .
ΑΜΜΩΝΙΟΥ – » Λεξικόν ομοίων και διαφόρων λέξεων ».
Βωμός -Εστία -Εσχάρα-Μέγαρον.
Βωμοί : αυτοί που έχουν τις προσβάσεις [= προσαναβάσεις ].Εσχάρα : αυτή που γίνεται προς βιωτική χρήση επί της γης { προς εξυπηρέτηση των βιοτικών αναγκών }.Τα δε πολυτελή ονομάζονται εστίες. Μέγαρον : η περιοικοδομημένη εστία.Στον όμηρο η Εσχάρα και αυτή Εστία καλείται. Ο δε βωμός και βάση σημαίνει.
ΔΑΜ. ΣΤΡΟΥΜΠΟΥΛΗ – » Ετυμολογικό λεξικό της Ελληνικής ».
Εστία – Τζάκι -Εσχάρα.
ΣΤΕΦ.ΚΟΥΜΑΝΟΥΔΗ – » Λατινο-ελληνικόν λεξικόν ».
focus < fovicus < foveo . Foveo – fovi -fotum fovere : θάλπω ,θερμαίνω ,αναζωπυρώνω .Θεραπεύω ,επιμελούμαι, τρέφω.
4 .ΕΣΘΙΩ- ΕΔΩ :
ΟΜΗΡΟΥ – » »Οδύσσεια », { β’ ,305 }.
»εσθίεμεν » < εσθίω = τρώγω.
ΠΑΝ.Ε.ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ – » Λεξικό ρημάτων της Αρχαίας Ελληνικής ».
Εσθίω = Τρώγω, καταπίνω, καταβροχθίζω. Από ρίζα { ΕΔ –} > [ εδ-θω ] εσθ +ω > εσθ-j+ω { εδ- ,εδη- }. ΠΑΡΑΓ. : εδωδή, εδώδιμος, έδεσμα, φαγητόν, φαγώσιμος. ΣΥΝΤ. : εσθίω + αιτ. =τρώγω κάτι.
LIDDELL & SCOTT – » Μέγα λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
ἐσθίω : 1. τρώω, Λατ. edo [ἔδω ] 2. ἔσθω :καταβροχθίζω, καταναλώνω την περιουσία. 3.ἔδω { αντί ἐσθίω} : τρώω, καταβροχθίζω 4.φᾰγεῖν :{ < ἔφαγον, αόρ. βʹ του ἐσθίω } =τρώω, καταβροχθίζω, σπαταλώ.
Γ.Β. ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ – » Η ετυμολογία ,οι ρίζες και ο σχηματισμός των λέξεων ».
Εσθίω {ελλ. ρ. }τρώγω, καταναλίσκω ,καταβροχθίζω. Άριστον { < αρι [=πρωί] + εδ – τον }= πρόγευμα .
ΙΩ.ΖΩΝΑΡΑ – » Λεξικόν ».
Έσθω = τρώγω , απ’αυτό το παράγωγον εσθίω. Εστός { < έδω,έσθω }
Ι.ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ – » Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης «.
Άριστον = το πρωινό φαγητό ,το πρόγευμα ,λαμβανόμενον κατά την ανατολή του ηλίου. Αργότερα άριστον λεγόταν το μεσημβρινό φαγητό .Το δε πρωινό πρόγευμα ονομάστηκε τότε ακράτισμα. ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ : το άριστον ουδέν το κοινόν έχει με το υπερθετικόν άριστος-η-ον { < αγαθός } ,αλλά είναι σύνθετον από το { άρι {=πρωί } + εστόν { < έδω }. Άριστον = το τρωγόμενον το πρωινό. Αριστοποιέω = { άριστον + ποιέω } = παρασκευάζω πρωινόν , προγευματίζω.
ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ ΣΟΦΙΣΤΟΥ – » Λεξικόν κατά στοιχείον Ιλιάδος και Οδυσσείας».
Άριστον = το πρωινόν έμβρωμα {= κολατσιό,δάγκωμα } ,όπως το ακράτισμα.
ΗΣΥΧΙΟΥ του ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ – » Λεξικόν ».
Άριστον = ο πρωινός ακρατισμός {= τεμάχιον άρτου εμβαπτισμένου εις οίνον }.Τούτο ο ποιητής καλεί δείπνον ,το δε δείπνον καλεί δόρπον.
ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ – » Περί αρχαίας ιητρικής », [ 10 ].
Για την μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων δεν παίζει ρόλο ποίον τρόπο διατροφής θα ακολουθήσουν,αν θα τρώνε δηλαδή ένα γεύμα την ημέρα ή αν θα προγευματίζουν.Άλλοι όμως ,αν ξέφευγαν από τον τρόπον διατροφής τους ,θα αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα.
Διαφέρει το άριστον από το άριστος–ον.
ΑΧ. ΤΖΑΡΤΖΑΝΟΥ – » Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης ».
Τα παραθετικά του επιθέτου αγαθός. Αγαθός -αμείνων-άριστος.
Ι.ΠΑΝΤΑΖΙΔΟΥ – »Λεξικόν Ομηρικόν ».
Έδω : τρώγω, [επί ζώων ] τρώγω ,βιβρώσκω ,[μεταφ.] καταναλίσκω ,καταστρέφω,αφανίζω .Εδωδή : φαγεί, φαγητό, τροφή.
ΣΤΕΦ.ΚΟΥΜΑΝΟΥΔΗ – » Λεξικόν Λατινο-ελληνικόν ».
edo , edi , esum , edere = έδω ,εσθίω, τρώγω .
ΑΝ. ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ – ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ – » Αρχιγένεθλος Ελληνική γλώσσα ».
Μάω > mando > manger { τρώγω } . Έδω > edo { εσθίω }.
ΑΡΙΣΤ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ – » Η οικουμενική διάσταση της Ελληνικής γλώσσας ».
Από το ‘έδω’ : Edestes { εδεστός },Edestin { εδεστίνη < εδεστός } ,Edestus { εδεστός }.
ΗΣΥΧΙΟΥ του ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ – » Λεξικόν ».
Εδωδή = βρώμα { < βιβρώσκω } , η τροφή .Εδώδιμος = τρώκτης { < τρώγω }, βρώσιμος.
Ι. ΠΟΛΥΔΕΥΚΟΥΣ – » Ονομαστικόν » , { στ’ ,39 }.
Από τα εδέσματα : έδειν ,έδεσθαι,εδόμενος εδόμεθα, οδόντες ,διότι από αυτό [το έδω ] οι οδόντες ,κατά κάποιον τρόπον είναι »έδοντες». Άβρωτος = νήστις [νηστικός], Αβρωσία = η ασιτία.
Γ.ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ– » Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας ».
Εστιατόριο { < εστία } δεν είναι το ‘εσθιατόριο’ ,διότι η ‘εστία’ δεν έχει σχέση με το ‘εσθίω‘ { τρώγω } λόγω διαφορετικής ετυμολογική προέλευσης. Το εστιάζω [= παραθέτω γεύμα ] με το εστιάζω [ =επικεντρώνω ].! Αυτό βεβαίως και σύμφωνα με τα προαναφερόμενα δεν ισχύει ,διότι και το focus { εστίασις φακού } έχει άμεση σχέση με την εστία και μάλιστα με την θέση της στον οίκον: ήταν πάντοτε στρογγυλή και στο μέσον της οικίας.
ΑΝ. ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ – ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ – » Ο εν τη λέξει Λόγος ».
Ρήματα όμοια σχετικά με το »τρώγω » :
1.Εσθίω : σχετίζεται με τον σίτον ή με το ρήμα »σείω». Νηστεία = νη + εσθίω . 2. Έδω : ποιητικός τύπος του »εσθίω ». 3. Τρώγω : επί καρπών και επί σκληρών τροφών [ τραγανών] και τραγημάτων .Εξ ου και »τρωκτικά». 4. Πατέομαι : εσθίω κάτι μαλακό .Πάστη = ζωμός αλεύρων .Πατέω-πατώ = εσθίω .Εκ του πατέω ——-> πάτνη —-> φάτνη [ και »παχνί»].Εκ του πατέω ——> pasta { Lat.& Ital } εξ ου τα αντιδάνεια : πάστα ,παστίτσιο ,πατέ, πατάτα. 5. Έφαγον { < ρ. ΦΗΓ- , ΦΑΓ- ,της Ιεράς Φηγού { = δρυός, βελανιδιάς } του Διός. »Η γαρ πρώτη τροφή [των ανθρώπων ] από δρυών », διότι η θεά Δήμητρα δεν είχε ακόμη διδάξει την σπορά και την καλλιέργεια των σπόρων . » Ιερά φαγήσια » = θρησκευτικά δείπνα , όπου βαλανηφαγούσαν από το Ιερόν δένδρον του Διός. 6. Σιτέομαι : κυριολεκτικώς λαμβάνω τροφήν. 7. Βιβρώσκω : τρώγω ,κατατρώγω [ εξ ου διάβρωσις ]. 9.Δειπνώ { < δάπτω } : τρώγω το κυρίως φαγητό της ημέρας. 10.Αριστάω ή αριστοποιούμαι : λαμβάνω το άριστον = πρωινό φαγητό .Άριστον={ ήρι [=νωρίς] + εσθίω } άρισθον . 11. Ακρατίζομαι : τρώγω πρωινό φαγητό ,ακράτισμα { = συνήθως τεμάχιον άρτου εμβαπτισμένου εντός ακράτου οίνου. 12. Δορπέω { < δρέπω } : τρώγω το εσπερινό φαγητό. Επιδόρπιον { < επιδορπίζομαι }.
EΣΤΙΑΤΩΡ – ΔΑΙΤΥΜΩΝ.
ΑΜΜΩΝΙΟΥ – » Λεξικόν ομοίων και διαφόρων λέξεων ».
Εστιάτωρ { ο υποδοχεύς των καλεσμένων } και δαιτυμών {οι εστιώμενοι, οι καλεσμένοι}.
Δ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ – » Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Δαιτυμών = ο εστιώμενος ,ο ομοτράπεζος ,ο προσκεκλημένος σε γεύμα ,ο καλεσμένος.
5. ΤΑ ΓΕΥΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ.
Πόσα γεύματα να είχαν άραγε οι Έλληνες της Κλασσικής εποχής ; Διαφέρουν από τους σημερινούς Έλληνες στις ώρες των γευμάτων και στις ποσότητες των φαγητών ; Θα έχετε όλοι ακούσει παραδείγματος χάριν τις διάφορες ‘υγιεινές προτάσεις ‘των διατροφολόγων περί δυνατού πρωινού και ελαφρού βραδινού . Έχουν ισχύν αυτά ή όχι ;
J.-J. MAFFRE – » Η ζωή στην Κλασσική Ελλάδα », { σελ. 69 }.
Ακρατισμός : λιτό πρωινό γεύμα ή πρόγευμα. Άριστον : ελαφρύ γεύμα κοντά στο μεσημέρι .Δείπνον : εμπλουτισμένο γεύμα την ώρα του δειλινού.
R.FLACELIERE – » Ο δημόσιος και ο ιδιωτικός βίος των Αρχαίων Ελλήνων»,{σελ.206 -207}.
Ακράτισμα : λιτό πρωινό γεύμα Άριστον : απλό και γρήγορο γεύμα προς το μεσημέρι ή απόγευμα. Εσπέρισμα : ελαφρό [συμπληρωματικό ] εσπερινό γεύμα. Δείπνον : πολυτελές γεύμα ,στο τέλος των εργασιών κι αφού πια έχει νυχτώσει.
ΕΚΔ.ΑΘΗΝΩΝ – » Ιστορία του Ελληνικού έθνος » , { σε΄λ.452 }.
Aκράτισμα : ψωμί κριθαρένιο ή σταρένιο βουτηγμένο σε άκρατον οίνον ,λίγες ελιές και ξερά σύκα. Άριστον : γεύμα απλό .Δείπνον : πολυτελές γεύμα και πλήρες γεύμα προς το τέλος της ημέρας { όπως οι σημερινοί Έλληνες ! }.Όψος : κάθε στερεή τροφή που συνόδευε το ψωμί .
Δ.ΠΑΠΑΔΙΤΣΑ – Ε.ΛΑΔΙΑ – » Ομηρικοί ύμνοι »,[29]. ‘Εις ‘Εστίαν’ .
Ειλαπίνη : έτσι καλούσαν οι παλαιοί το λαμπρό και πολυτελές συμπόσιον.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :
ΑΓΟΡΑΖΕΤΕ ΒΙΒΛΙΑ ,ΕΛΕΓΧΕΤΕ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ.
Η απόδοσις των αρχαίων κειμένων δεν είναι φωτογραφική . Συνεπώς βασίζεται, αλλά ενίοτε δεν ταυτίζεται απόλυτα με αυτή των μεταφραστών συγγραφέων .
Τα περισσότερα αρχαία κείμενα ,από όσα χρησιμοποιήθηκαν ,μπορείτε να τα αναζητήσετε στο διαδίκτυο ,όπως στα πολύ χρήσιμα »google books » ,» wikisource» , »anemi » ,» πύλη» κ. α
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. { gregoriusworld } 