Βάναυσοι ή Βαναυστικές τέχνες  ονομάζονταν  στην αρχαιότητα τα χειρωνακτικά επαγγέλματα ,όπως του σιδηρουργού ,του βαφέα , του τέκτονος {= κτίστη } κ.α.  Επειδή δε τα επαγγέλματα αυτά τ’ ασκούσαν ως επί το πλείστον δούλοι , οι ελεύθεροι  και εν γένει οι πολιτείες  δεν τα εκτιμούσαν.Διότι θεωρούσαν ότι οι βαναυστικές  τέχνες φθείρουν και το σώμα και την ψυχή. Στις τέχνες αυτές δεν υπαγόταν η γεωργία .Τα χειρωνακτικά  επαγγέλματα ,επειδή  τότε ήσαν πολύ βαριά  και εξουθενωτικά ,δεν άφηναν σε αυτούς που τα ασκούσαν ελεύθερο χρόνο για πνευματική καλλιέργεια ,φιλικές συναναστροφές και συζητήσεις με πολιτικά θέματα. 

Tα είδη της Τέχνης  .

Δ.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ  – » Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».

Bάναυσος-η-ον = ο διά πυρός  εργαζόμενος { =καμινευτής }, ο έχων χειρωνακτικήν τινά  εργασίαν ,ο χειροτέχνης. << Πάς τεχνίτης διά πυρός εργαζόμενος >>.Βαύνος γάρ η κάμινος>>. Βαύνος = κλίβανος ,κάμινος,φούρνος.

THOMAS  GAISFORD  -»  Etymologicon Magnum Lexicon ». 

Βαύνος = η κάμινος .Βαύνος =[ {β}  <—  πλεονασμός }+ αύος  < αύω [=καίω]. Το [β] του πλεονασμού συνηθίζεται στούς Λάκωνες .Διότι αυτοί  το ιδείν  λέγουν [β]ιδείν { πρβλ. το [*{F}ιδ-} που στα Λατ. γίνεται Vid-eo }. Βαύνος = το πυρ , ή ο χυτρόπους  , ή η κάμινος.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ  – » Πολιτικά », { Θ’- 1337 b }.

<< Επειδή τα έργα χωρίζονται σ’ εκείνα που ταιριάζουν σε ελευθέρους και σ’ εκείνα που ταιριάζουν σε ανελευθέρους ,δεν πρέπει να διδάσκονται όλα, αλλά όσα από τα χρήσιμα δεν υπάρχει φόβος να κάνουν αυτόν που τα διδάσκεται  βάναυσον. Και  πρέπει να θεωρούμε βάναυσο ένα έργο ,και βάναυση μια τέχνη και μία  μάθηση , όταν διαμορφώνει άχρηστο το σώμα ή την ψυχή ή την διάνοια  των ελεύθερων ανθρώπων ,ως προς  την χρήση  της αρετής και την τέλεση εναρέτων πράξεων. Γι’ αυτό τις παρόμοιες τέχνες που κάνουν  χειρότερο το σώμα, ονομάζουμε βάναυσες, όπως και τις εργασίες που πληρώνονται { μισθαρνικές }, επειδή απασχολούν την διάνοια κάνοντάς την  αδρανή και ταπεινή >>.

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ  – » Οικονομικός », { κεφ. IV’ ,2 }.

<<oι λεγόμενες  βαναυσικές {χειρωνακτικές εργασίες }έχουν κακή φήμη και πολύ εύλογα τις περιφρονούν στις πόλεις. Καταστρέφουν τα σώματα αυτών που εργάζονται και αυτών που τους διευθύνουν, επειδή τους αναγκάζουν να ζουν ζωή  καθιστική κάτω από τον ίσκιο  και μερικούς τους αναγκάζουν  να περνούν ολόκληρη τη μέρα τους δίπλα στη φωτιά· όταν όμως τα  σώματα εκθηλύνονται και οι ψυχές τους γίνονται πιο αδύναμες ‘ >>.

ΠΛΑΤΩΝΟΣ  – » Πολιτεία  », { Θ’- 590 c }.

<< Τα βάναυσα επαγγέλματα και οι χειρωνακτικές εργασίες ,για ποιόν λόγο νομίζεις ότι μας φέρνουν ντροπή  ; Ή μήπως θα ισχυριστούμε  κάτι άλλο, ότι επειδή εκείνοι που ασχολούνται μ᾽ αυτές έχουν εκ φύσεως τόσο αδύνατο το άριστο μέρος της ψυχής{ λογικό } ώστε μη μπορώντας να κυριαρχήσουν  στα θηρία εκείνα που είναι μέσα τους αναγκάζονται να τα υπηρετούν , και δεν είναι σε θέση τίποτε  άλλο να μάθουν παρά πώς να τα θωπεύουν { =χα’ι’δεύουν }; >>.

ΣΤΟΒΑΙΟΥ  – » Ανθολόγιον », τομ. Η’ { περί γεωργίας ότι αγαθόν ΝΣΤ’ }.

Όσες από τις εργασίες επιτρέπουν στο σώμα να μην κουράζεται πολύ ,αυτές δεν  εμποδίζουν την ψυχή να επιδίδεται σε υψηλούς διαλογισμούς και να γίνεται σοφώτερη.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ  – » Ηθικά  Νικομάχεια » , { Δ’-1122 a }.

Η έλλειψη της μεγαλοπρεπείας  { ποταπότητα }αποκαλείται μικροπρέπεια και η υπερβολή της μεγαλοπρεπείας αποκαλείται βαναυσία { χυδαιότητα }.

ΧΡ.ΛΑΖΟΥ – » Μηχανική & Τεχνολογία στην Αρχαία Ελλάδα », { σελ.27 }.

Οι κλίβανοι ,η παραγωγή μετάλλων με πυρομεταλλουργικές τεχνικές και η  μορφή μεταλλευτικής τεχνολογίας  αποτελούν σημαντικότατο  στάδιο  στην ανθρώπινη εξέλιξη και  δείχνουν  τον βαθμό αναπτύξεως ενός πολιτισμού.

Μεταλλευτικοί  κλίβανοι στην Αρκαδία { 2500 π.Χ. }.

ΠΑΝ. ΚΟΛΛΙΑ -»Λεξικόν των βασικών ρημάτων της Αρχ. Αττικής πεζογραφίας».

Τίκτω = γεννώ ,παράγω ,δημιουργώ . Παράγωγα:  τέκνον ,τέκτων ,τέχνη ,τοκετός ,τόκος,επίτοκος ,ο πρωτότοκος, η πρωτοτόκος ,η τοκάς , δύστοκος / δυστοκία.

ΑΙΣΧΥΛΟΥ – » Προμηθεύς  Δεσμώτης »,  { στ. 506 },  [ απόδ. Α.Τζιροπούλου-Ευσταθίου].

Όλες οι τέχνες από τον  Προμηθέα[ διδάχθησαν]  στούς  θνητούς. .. <<  ἔστε δή σφιν ἀντολὰς ἐγὼ ἄστρων ἔδειξα τάς τε δυσκρίτους δύσεις.καὶ μὴν ἀριθμόν, ἔξοχον σοφισμάτων,ἐξηῦρον αὐτοῖς, γραμμάτων τε συνθέσεις,μνήμην ἁπάντων, μουσομήτορ᾽ ἐργάνην  = εγώ τις ανατολές των άστρων επέδειξα και τις δυσδιάκριτες δύσεις .Και  τους αριθμούς ,την κατ’ εξοχήν σοφίαν ,εξηύρον και των γραμμάτων τις συνθέσεις , μνήμη των πάντων , μητέρα των Μουσών εργατική [ η Μνημοσύνη } >>{στ.458-461}.

ΑΝΝΗΣ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ  – ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ – » Ο εν τη λέξει Λόγος ».

Τέχνη { < τεύχω = κατασκευάζω  } .Τέχνη = τέκνη { δλδ. πνευματικό τέκνο του καλλιτέχνη δημιουργού.

Π.ΚΑΒΒΑΔΙΑ  – » Ιστορία της Ελληνικής Τέχνης », { σελ.15 }.

Τέχνη καλείται γενικώς κάθε δημιουργία του ανθρώπου που έχει σκοπό την κάλυψη των βιοτικών αναγκών του ή την τέρψη και την ψυχαγωγία του.Η μεν πρώτη καλείται βιομηχανία ή βάναυσος τέχνη ,καθ’όσον για την εξάσκησή της μάλλον σωματικές παρά διανοητικές δυνάμεις απαιτούνται,  η  δε δεύτερη καλείται ελευθέριος τέχνη ,επειδή είναι η πρέπουσα για αυτούς που έχουν εκπαιδευτεί με ελευθερία. Καλείται δε ιδιαιτέρως  και  κατ’ εξοχήν  τέχνη { Kunst }  και χαρακτηριστικότερα καλή τέχνη ή καλλιτεχνία , επειδή  αυτή επιδιώκει την παράσταση του καλού .Διότι μόνο με αυτό { το καλό  } είναι δυνατόν να τέρπεται η ψυχή μας. …Ειδικά όμως καλές τέχνες καλούνται εκείνες ,οι οποίες με την βοήθεια των βαναύσων τεχνών  αποτυπώνουν  επί της ύλης  τα δημιουργήματά τους. Αυτές είναι : η Αρχιτεκτονική , η Πλαστική  και η Γραφική , οι οποίες είναι οι κατ’ εξοχήν δημιουργικές τέχνες και τις οποίες ο Πλάτωνας ονομάζει εικαστικές και ειδωλοποιητικές.

ΤΕΧΝΗ   &   ΚΑΛΕΣ  ΤΕΧΝΕΣ.

ΑΛΕΞ -ΡΙΖΟΥ  ΡΑΓΚΑΒΗ – » Ιστορία της Αρχαίας Καλλιτεχνίας »,{ σελ.4,5,7 }.

ΠΕΡΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΑΣ ΓΕΝΙΚΩΣ.

Καλλιτεχνία είναι η τέχνη ,η οποία έχει ως σκοπόν το καλόν. Τέχνη δε είναι η δημιουργία.Η τέχνη παράγεται από το ρ.’‘Τέκω’‘ { < τίκτω } ,που είναι συγγενής της λ. »Τέκτων » { ο οποίος ασκεί την τέχνη }, και του »τεύχος’‘,{ που είναι το προ’ι’όν της εξασκήσεως της τέχνης }. Φανερώνει δε η λέξη , κυρίως, την κάθε γέννηση ή παραγωγή.Αλλά η γλώσσα περιορίζει την χρήση της μόνο στην παραγωγή,που προκύπτει από ανθρώπινη ενέργεια για οποιονδήποτε σκοπό ή ωφέλεια ή τέρψη.Δεν είναι φερ’ ειπείν τεχνούργημα το δέντρο που φύεται αυτόματα και εξαιτίας της φυσικής δύναμης , ούτε ο κορμός πού κόβεται από τον ξυλοκόπο άνευ σχεδίου για να παραδοθεί στην φωτιά…..Διότι ο άνθρωπος , ύλη και πνεύμα , για δύο λόγους δημιουργεί : για την ικανοποίηση των υλικών αναγκών ή για την τέρψη των αισθήσεων και της διανοίας.Και η μεν τέχνη ,που επιδιώκει κυρίως τον πρώτο σκοπό λέγεται βιομηχανία και ιδίως βαναυσουργός ή χειρονακτική , αν για την εξάσκησή της απαιτείται καταβολή δυνάμεων σωματικών μάλλον παρά διανοητικών.Η δε τέχνη που επιδιώκει μάλιστα την τέρψη ,ονομάζονταν από τους αρχαίους ελευθέριος τέχνη { artes liberales } , καθότι είναι η μόνη που αρμόζει προς την αγωγή ελευθέρων πολιτών και μπορεί καταλλήλως να ονομαστεί καλλιτεχνία .Διότι το καλόν είναι αυτό που τέρπει { ευχαριστεί } την αίσθηση , όπως το αισχρόν,που είναι το αντίθετον στο καλόν είναι το δυσάρεστον και το ατερπές….Οι πραγματιστές { realistes } ή ρωμαντικοί ,όπως καλούνται θέλουν την τέχνην ως απαράλλακτην αντιγραφήν της φύσεως , μια ομοιογραφία { portrait } αυτής , με την στενότατη σημασία της λέξης .Οι αντιφρονούντες παντελώς προς τους πραγματιστές καλούνται ιδανιστές ή κλασικοί .Το υλικόν κάλλος είναι κατ’ αυτούς μια σφραγίδα αμυδρή και κίβδηλη ,ο δε εντελής και αδιάφθορος τύπος πρέπει να αναζητηθεί στον χώρο της άυλης σφαίρας { χώρος των Ιδεών }.Οι τεχνικές ιδέες δε, πρέπει να απορρέουν από την δημιουργική δύναμη της ψυχής αυτοφυώς και πρωτοτύπως.

Αλλά  η γραμμή της αληθείας είναι , ως συνήθως , η διαγώνιος.

                    

 ΤΑ  ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ  & Η ΓΡΑΜΜΗ  ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ . 

ΓΡ. ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗ  – » Λεξικόν  ερμηνευτικόν ».

 Τίκτω  < τιτέκω .  Από  ρ.*[ τεκ- ] —-> { ενεστ. αναδιπλ.} > τι-τεκ -ω —> [ αποβολή  ε ] —–>  τι-τκω —–> [ μεταθ.φθόγγων ]—-> τι-κτω .

ΔΑΜ. ΣΤΡΟΥΜΠΟΥΛΗ  – » Ετυμολογικό λεξικό της Ελληνικής ».

Τύκω = κατασκευάζω , ετοιμάζω. Τίκτω / Τίτκω = φέρνω στον κόσμο τέκνον. Τίτθω = Τίκτω. Τέκνον = το τεχθέν { »Θεὸς τὸ τεχθέν, ἡ δὲ Μήτηρ Παρθένος. »} , το παιδί. Τόκος = τοκετός , γέννα.

ΠΑΝ. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ  – «Λεξικό ρημάτων της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας ».

Τεύχω = κατασκευάζω , δημιουργώ κάτι . Παράγωγα : τεύχος ,τευκτός , νεότευκτος ,τύκη , τύκος. Τυγχάνω = βρίσκω ,πετυχαίνω, συμβαίνω. Παράγωγα : τύχη , τεύξις { επί-τευξις } ,τεύγμα  { επί-τευγμα }. Ποιά η σχέση του ‘τεύχω’ με το ‘τυγχάνω‘ ; 1. Τεύχω, από θ.τευχ- ρ.*{ τυχ- } + ω = τεύχω. Τυγχάνω, από ρ.*{ τυχ- } με προσφ.[ αν ] και ανάπτυξη [γ] = τυγχάνω  2. Έχουν τον ίδιον  παθητικόν αόριστο : ετεύχθην .

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ  – » Ηθικά  Νικομάχεια » , { ΣΤ’-1140 a }.

Τέχνη  και Τύχη. 

»Αφού λοιπόν η κατασκευή αντικειμένων { ποίησις } και η πράξη{ πράξις } έχουν διαφορά , αναγκαστικά η τέχνη πρέπει να έχει σχέση με την κατασκευή { αντικειμένων}κι  όχι με την πράξη.Επίσης, κατά  κάποιον τρόπο , η τύχη και  η τέχνη έχουν σχέση με τα ίδια πράγματα, όπως λέγει κι ο Αγάθωνας:

Η τέχνη την τύχη αγαπά  , και η τύχη την τέχνη .
Η τέχνη λοιπόν είναι, όπως είπαμε,  »ἕξις τις μετὰ λόγου ἀληθοῦς ποιητική » { μια κατασκευαστική  έξη [= ψυχική διάθεση] } έλλογη {= που καθοδηγείται από την λογική της αληθείας } , αντίθετα, η ατεχνία είναι κατασκευαστική έξη  που καθοδηγείται από μια εσφαλμένη  λογική { μετὰ λόγου ψευδοῦς ποιητικὴ ἕξις } . Αντικείμενο και των δύο είναι αυτό που ενδέχεται να έχει διαφορετική μορφή { περὶ τὸ ἐνδεχόμενον ἄλλως ἔχειν  }.

H αλήθεια επιτυγχάνεται δια των 5 στοιχείων { 1139 b – 1140 a } :    

Εμπειρία  και Τέχνη   –  Απειρία  και Τύχη. 

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ  – » Μετά τα Φυσικά », { Α’ – 981 a }.

Η εμπειρία είναι κάτι παρόμοιο με την επιστήμη και την τέχνη .Οι άνθρωποι φτάνουν στην επιστήμη και στην τέχνη διαμέσου της εμπειρίας . Διότι όπως λέει και ο Πώλος ο Ακραγαντίνος { μαθητής του Γοργία }: ‘‘ η εμπειρία δημιούργησε την τέχνη και η απειρία την τύχη » ,{ δλδ. ο άνθρωπος προχωράει στην κατανόηση των πραγμάτων  και στην επινόηση των μέσων ή  εργαλείων δια μέσου της εμπειρίας }.Η τέχνη γεννιέται  όταν , μετά από πολλές εμπειρικές γνώσεις { πείρα } ,προκύπτει μια συνολική αντίληψη για τα όμοια πράγματα { αφαιρετική γνώση }.

 ΠΛΑΤΩΝΟΣ  – » Γοργίας », { 448 c }.

Πολλές τέχνες οι άνθρωποι έχουν επι­νοήσει  δια της εμπειρίας  και  πρακτικώς, διότι η  εμπειρία κάνει να περνάμε τη  ζωή μας σύμφωνα με τους κανόνες της τέχνης , ενώ η απειρία  { έλλειψη εμπειρίας } μας κάνει να την περνούμε σύμφωνα με την τύχη.

ΒΕΛΑΣΚΕΘ  – » Las meninas », { 1656 }.

ΚΑΛΛΟΣ  και  ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΑ. 

ΟΜΗΡΟΥ  – » Οδύσσεια », { σ , 192-194 }.

Με κάλλος  { η Αθηνά } πρώτα τα καλά της { Πηνελόπης } προσώπατα  λάμπρυνε αμβρόσιο , μ’αυτό που η καλλιστέφανη  Κυθέρεια { Αφροδίτη } χρίεται ,όταν πηγαίνει στον ποθητό χορό των Χαρίτων.

ΓΡ. ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗ  –  «Λεξικόν  ερμηνευτικόν «. Οδύσσεια . { σ ,192 -194}.

Πρώτον μεν της καθάρισε το ωραίο πρόσωπο με [κάλλος ] κάποιου είδους θείον μύρον { καλλωπιστικόν : »θείω τινί χρίσματι » }.

LIDDELL & SCOTT  – » Μέγα λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».

Κάλλος -εος { < καλός } = ευμορφία { επί του Γανυμήδους , επί γυναικών }.Η Αθηνά κατέστησε  το πρόσωπο της Πηνελόπης  λαμπρόν με αθάνατο κάλλος , με το οποίο η Αφροδίτη αλείφει εαυτήν. Ο Όμηρος θεωρεί το κάλλος ως κάτι το εξωτερικόν ,επιχεόμενο στον άνθρωπο.

ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ {Αρχ. Θεσ/νικης }-» Παρεκβολαί εις την Ιλιάδα και την Οδύσσειαν ».

Το  »κάλλος αμβρόσιον » αλληγορικώς  [είναι ] , η φυσική καλλονή και η ευπρέπεια , η επιπολάζουσα { = που αφθονεί } κατά πρόσωπον. . Το κάλλος  όμως δεν είναι μόνον μύθου πλάσμα ,αλλά και πραγματικό μύρο ,χρήσιμον ως καλλωπιστικό.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ  – »Ρητορική προς  Αλέξανδρον », { 1447 b }.

Είναι συμφέρον εις μεν το σώμα  η ευεξία , το κάλλος , η ρώμη  και η υγίεια ,εις  δε την ψυχήν η σοφία ,η φρόνησις ,η ανδρεία ,η σωφροσύνη και η δικαιοσύνη , για το σώμα και την ψυχή μαζί { συναμφότερα ] χρήσιμα είναι τα χρήματα και οι φίλοι .Ασύμφορα δε τα ενάντια τούτων. Εις δε την πόλιν ,είναι συμφέρον να έχει πλήθος πολιτών αγαθών.

ΑΧ.ΤΖΑΡΤΖΑΝΟΥ – »Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης ».

Προσέξτε τα παραθετικά του επιθέτου καλός-η-ον . Ο θετικός βαθμός είναι καλός -ή-όν { θ.καλ-}. Ο συγκριτικός  είναι ο ,η καλλίων -το κάλλιον { θ.καλλ-} και ο υπερθετικός  είναι  κάλλιστος-η-ον { θ.καλλ-}. Άρα  καλλ-ίτερος  και όχι καλ-ύτερος .

THOMAS  GAISFORD  -» Etymologicon Magnum Lexicon ».

Ο καλλίων δεν προέρχεται από το καλός , αλλά από το κάλλος . Αυτό φανερώνει και η γραφή και η σημασία του. Η μεν γραφή , διότι  καλός γράφεται  με ένα [λ] , ενώ το καλλίων ,  κάλλιστος με δύο [λλ]. Η δε σημασία , διότι ο ποιητής συνήθιζε να χρησιμοποιεί την λέξη καλός για να χαρακτηρίσει τον ανδρείον , όπως το αντίθετο , χρησιμοποιούσε την λέξη κακός για να χαρακτηρίσει τον δειλόν. { χάζω =δειλιάζω > χακός > κακός }.

ΑΝΑΚΡΕΟΝΤΟΣ  ΩΔΑΙ – »Ωδή {ιη’} » και  παραλλαχθείσα εις την κοινήν διάλεκτον εις μέτρον Ανακρεόντειον  υπό Χ. Στεφανίδου .»Εις ποτήριον αργυρούν ».

Υπάρχουν δύο εκδοχές της ωδής  :άλλοι μεν [γράφουν] ‘καλή  τέχνα ‘ ,άλλοι δε  ‘καλλιτέχνα ‘..Επειδή όμως  το μέτρον αυτής  είναι ανόμοιον και βεβιασμένον ,πολλοί ισχυρίζονται ότι μάλλον πρόκειται περί ξένης χειρός.

Δ.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ  – » Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».

Καλλιτέχνης [ κάλλος +τέχνη }= τεχνίτης , εργαζόμενος μετά καλαισθησίας τα έργα του, καλός τεχνίτης ,αριστοτέχνης. 2. Ο ασκών μίαν εκ των καλών τεχνών . Κάλλ-ιο { < κάλλιον }= καλλ-ίτερα {όχι καλ-ύτερα}. Κάλλ-ιστος , Καλλ-ιστείον {=βραβείον καλλονής }, Καλλ-ιστεύω.

ΣΤΕΦ.Α. ΚΟΥΜΑΝΟΥΔΗ – » Λατινοελληνικόν Λεξικόν ».

Ars – artis { < αρ-αρίσκω=προσ-αρ-μόζω  , ar-s } = η ακριβής επιστήμη και εμπειρία για κάποιο πράγμα.Υπάρχουν δύο διαφορετικά είδη  τεχνών : liberales  και illiberales.

ΑΝΝΗΣ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ  – ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ- »Αρχιγένεθλος  Ελληνική γλώσσα ». 

Ars –artis  {< άρ–τιος=τέλειος < αρ-αρίσκω } =η τέχνη του προσ-αρ–μόζειν.

ΠΛΑΤΩΝΟΣ  – » Φίληβος », { 64 e },[ απόδ .Μ .Ανδρόνικος ].

Η φύσις του μέτρου και της συμμετρίας .Όταν επιτελείται μία μείξη ,όχι σύμφωνα προς έναν καθορισμένο σύμμετρο  κανόνα ,επέρχεται φθορά και διάλυσή  της ,» ότι χωρίς μέτρο  και συμμετρία κάθε ανάμιξη ,οποιαδήποτε κι αν είναι και οπωσδήποτε κι αν γίνει ,καταστρέφει αναγκαστικά τα αναμειγνυόμενα στοιχεία  και τον εαυτό της»{ 64 d-e }. … Η παρουσία του μέτρου { μετριότης }  και η συμμετρία  γίνονται παντού ομορφιά { κάλλος } και αρετή ….Είναι φανερό ,ότι η έννοια του μέτρου μας παραπέμπει στην αρετή ,διότι αρετή άνευ μέτρου δεν νοείται,  και η  έννοια της συμμετρίας  στο κάλλος , διότι  κάλλος ,που δεν  στηρίζεται επί της συμμετρίας ,δεν νοείται.

---

          Tας θύρας κλείσατε ,τους οφθαλμούς ανοίξατε. Εκάς οι αμύητοι.

---

---

Η  ΜΙΜΗΣΙΣ. 

ΧΕΓΚΕΛ  – » Αισθητική » , { σελ. 17,21,24 }.

H αισθητική έχει για αντικείμενό της το απέραντο κράτος του ωραίου .Είναι η φιλοσοφία της τέχνης ή πιο συγκεκριμένα η φιλοσοφία των καλών τεχνών …..Το καλλιτεχνικά ωραίο είναι πιο υψηλό από το ωραίο  μέσα στην φύση .Επειδή η καλλιτεχνική ωραιότητα  είναι η  γεννημένη  εκ του πνεύματος ωραιότητα ,άρα  γεννημένη δύο φορές . Η μίμηση { απομίμηση ,imitation } δεν μπορεί να παράγει παρά αριστουργήματα τεχνικής ,ποτέ όμως αριστουργήματα τέχνης….Η τέχνη όταν περιορίζεται να μιμείται{ απομιμείται} δεν μπορεί να συναγωνιστεί την φύση ,και μοιάζει μ’ ένα σκουλήκι που προσπαθεί έρποντας να μιμηθεί τον ελέφαντα.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ  – » Φυσική Ακρόασις », { Β’- 194 a }.

Εάν η τέχνη μιμείται την φύση ,είναι στην αρμοδιότητα μιας και της αυτής επιστήμης να γνωρίζει θεωρητικά -στο πεδίο της τέχνης-το είδος και την ύλη μέχρις ορισμένου σημείου. { δλδ. πρέπει να γνωρίζει  η τέχνη την φύσιν αυτού , το οποίο μιμείται }.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ  – » Περί Ποιητικής », { 1448 b }.

Την ποιητικήν  τέχνην  εγέννησαν  δύο αιτίες και αυτές είναι φυσικές : α].»το μιμείσθαι »{ το ένστικτον της μιμήσεως } β].»το χαίρειν τοις μιμήμασι »{ εκτός της ηδονής που δημιουργεί η μίμηση και την οποία εισπράττει ο μιμούμενος ,και οι άλλοι ευφραίνονται με τις μιμήσεις {απομιμήσεις }του. …Η μίμηση είναι σύμφυτη στους ανθρώπους από παιδιά και κατά τούτο το στοιχείο  υπερέχουν των άλλων ζώων ,επειδή  ο  άνθρωπος  είναι  μιμητικώτατον  {ον } και αποκτάει τις πρώτες μαθήσεις του  δια της μιμήσεως.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ  – » Περί Ποιητικής », { 1448 b }. [ αποδ. υπό Ι.Συκουτρή }.

Οι πρώτες γνώσεις αποκτώνται δια της απομιμήσεως .Άρα η μίμησις συνδέεται προς την θεμελιώδη σημασία της έξεως στο παιδαγωγικό σύστημα. Και τα ζώα μιμούνται ,αλλά και λιγότερα [από τον άνθρωπο] και λιγότερο συνειδητά.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ  — » Ρητορική Τέχνη », { Α’- 1371 b }.

Επειδή η μάθησις και ο θαυμασμός είναι ευχάριστα πράγματα , κατ’ ανάγκην ευχάριστα είναι και τα όμοιά τους , όπως οι μιμητικές τέχνες {π.χ.  ζωγραφική, γλυπτική, ποίηση}, καθώς και καθετί που είναι προϊόν επιτυχημένης μίμησης, έστω και αν δεν είναι ευχάριστον{ ηδύ } αυτό που μιμείται· γιατί δεν είναι αυτό που προκαλεί την ευχαρίστηση, αλλά ο συλλογισμός : «αυτό είναι εκείνο», με αποτέλεσμα να μαθαίνει κανείς κάτι.

ΠΛΑΤΩΝΟΣ  – » Κρατύλος », { 432 a-c }.

ΣΩΚΡ. Διαφέρει ο αριθμός από τον ζωγραφικό πίνακα στο εξής : από έναν ορισμένον αριθμόν ,αν προσθαφαιρέσουμε κάτι, αμέσως γίνεται  διαφορετικός  ενώ , εάν προσθαφαιρέσουμε κάτι σ’έναν πίνακα ζωγραφικής ,αυτός δεν θα αλλοιωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να πάψει να αποδίδει την ουσία του απεικονιζόμενου. Άλλωστε  δεν  είναι ανάγκη για την ποιότητα της εικόνας να αποδοθούν όλα- καθώς [όλα] τα έχει εκείνο το οποίον απεικονίζει -εάν πρόκειται να είναι εικών ,διότι κάτι που είναι απομίμηση{εικών } δεν είναι δυνατόν να αποδώσει απόλυτα την ουσία του πράγματος.Ας υποθέσουμε ότι έχουμε δύο πράγματα τα εξής : παραδείγματος χάριν τον Κρατύλον και την εικόνα του Κρατύλου. Αν κάποιος από τους θεούς απεικόνιζε όχι μόνον  τα εξωτερικά [το χρώμα και το σχήμα ]αλλά και όλα τα εσωτερικά μέρη τα έκανε όμοια σαν τα δικά σου, και έθετε εντός αυτών  κίνηση και ψυχή και φρόνηση σαν τη δική σου,
και με έναν λόγο ,όλα όσα εσύ έχεις άλλα όμοια ακριβώς τοποθετούσε κοντά σου,
αυτά  θα  ήσαν τότε  ο Κρατύλος και η εικών του Κρατύλου, ή δύο Κρατύλοι;

P.PAVIS – » Λεξικό του θεάτρου », { σελ.31,32 }.

Μίμηση [1]: < imitation < imitatio { Λατ.}  Μίμηση [2] : mimesis { Aγγλ.}.

ΑΝΝΗΣ  ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ  – ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ- »Αρχιγένεθλος  Ελληνική γλώσσα ». 

Μιμήτωρ { =μιμητής } > imitor {= μιμούμαι }. Imago =εικών .  Μίμος { > μιμούμαι = παριστάνω ,εικονίζω } > mimus {=μίμος}.

ΜΑΝ.ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ  – » Ο Πλάτων και η Τέχνη », { σελ.48,49}.

Στον διάλογό του [ ο Σωκράτης ]με τον ζωγράφο  Παρράσιο  καθορίζει την ζωγραφική σαν » εικασία των ορωμένων »,που οι ζωγράφοι » διά των χρωμάτων απεικάζοντες εκμιμούνται ‘‘ ..Η μίμηση -ακόμα και για τον Σωκράτη – ξεπερνάει τα όρια της δουλικής αντιγραφής ..και  οι ψυχικές καταστάσεις είναι μιμητές.

ΜΑΝ.ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ  – » Ο Πλάτων και η Τέχνη », { σελ.63}.

Η πραγματική μίμηση παύει να είναι  απομίμηση  και δουλικά πιστή απεικόνιση του κόσμου όταν η μίμηση  γίνεται απόδοση.

Δ.ΠΑΠΑΔΙΤΣΑ , Ε.ΛΑΔΙΑ – ‘‘ Ομηρικοί Ύμνοι », Είς  Απόλλωνα ,{στ. 162-63 }.

Γνωρίζουν καλά { οι Δηλιάδες κόρες } να μιμούνται  { μιμείσθαι } όλων των ανθρώπων τις φωνές και το χοροκροτάλισμα { κρεμβαλιαστύς = κρότος από κρέμβαλα [ = κρόταλα ,crepare{ Λατ.] }προς δήλωση του χρόνου κατά την όρχηση.

Γ.ΛΑΜΨΑ  – » Λεξικό του Αρχαίου κόσμου [ Ελλάδα- Ρώμη ].

Μιμώ = πίθηκος , μα’ι’μού.

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ  – » Απομνημονεύματα », { Γ’,  κεφ. X’ , 1-5 }.

Συνομιλία του Σωκράτη με τον ζωγράφο Παρράσιο. H ζωγραφική τέχνη μπορεί να  απεικονίζει, εκτός απ’ αυτά που βλέπουμε, { εξωτερικά χαρακτηριστικά } και το ήθος της ψυχής των ανθρώπων { εσωτερικός κόσμος }κι  από την έκφραση του προσώπου κι απ’όλο το παρουσιαστικό ,και όταν στέκονται και όταν κινούνται.

ΑΝΝΗΣ  ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ  – ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ –  ‘‘ Περί  Ζωγραφικής ». 

Παρράσιος ο ζωγράφος και σκιτσογράφος. 

ΧΡ.ΤΣΟΥΝΤΑ  – » Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης », { σελ. 350-351 }.

Παρράσιος ο Εφέσιος.

Δ.ΒΙΤΣΩΡΗ  – » Τέχνη και εποχή », { σελ.28-29 }.

Την έντονη αναζήτηση της ελληνικότητας της γενιά του ’30 ,εκφράζει ο εξέχων εξπρεσιονιστής ζωγράφος Μίμης Βιτσώρης στο δοκίμιό του’Τέχνη και εποχή» {1940},όπου δηλώνει : << η φωτογραφική αναπαράσταση ενός δέντρου δεν είναι τέχνη .Η φύση  είναι ένα μεγάλο έργο ,ώστε δεν είναι δυνατόν και δεν υπάρχει λόγος να την μεταφέρουμε φωτογραφικά >>.

ΜΙΜΗΣ  ΒΙΤΣΩΡΗΣ { 1902 – 1945 } : » To λιμάνι », » Το καμπαρέ ».

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ  – » Απομνημονεύματα », { Γ’,  κεφ. X’ , 8 }. 

Συζήτηση  του Σωκράτη με τον γλύπτη  Κλείτωνα .Πρέπει ο ανδριαντοποιός,  δια της μορφής ,να απεικονίζει τις ψυχικές διαθέσεις.

Γ.ΛΑΜΨΑ  – » Λεξικό του Αρχαίου κόσμου [ Ελλάδα- Ρώμη ] ».

Κλείτων ,ο ανδριαντοποιός αθλητών.

Μ. ΣΤΕΦΑΝΙΔΗ  – »Εισαγωγή στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΓΛΥΠΤΙΚΗ » , { σελ.24 }.

Η αρχαία Ελλάδα δημιουργεί και μεγάλη ζωγραφική , η οποία γρήγορα ανακάλυψε τους νόμους της προοπτικής.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ  – » Ηθικά  Νικομάχεια » , { ΣΤ’-1140 a }.

Η πράξη  δεν είναι κατασκευή [ ποίησις ] , ούτε η κατασκευή ,πράξη ... Η τέχνη  δεν ανήκει εις τα εξ ανάγκης υπάρχοντα ή εις τα εξ ανάγκης γινόμενα , ούτε εις τα εκ φύσεως υπάρχοντα και γινόμενα .Διότι τα εκ φύσεως δημιουργημένα έχουν μέσα τους την αιτία της δημιουργίας τους…Τέχνη : έξις ποιητική , μετά λόγου αληθούς.

W. KANDINSKY  – » Τέχνη  και  Καλλιτέχνες », {σελ. 19 }.

Η μορφή είναι απλώς έκφραση του περιεχομένου.Την μορφή δημιουργεί η αναγκαιότητα.

ΠΛΑΤΩΝΟΣ  -» Σοφιστής », {235 d – 236 c}.

Τα δύο είδη της μιμητικής : εικαστική και φανταστική. Α].Εικαστική { απεικονιστική }.

ΠΛΑΤΩΝΟΣ  -» Σοφιστής », {236 a- c}.

Β]. Φανταστική { φαντασματοπλαστική. .   φάντασμα {*}

AΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Περί  ζώων μορίων », { Α’ -639 b }.

Η τελική αιτία και το ωραίο { καλό } ενυπάρχουν περισσότερο στα έργα της φύσεως παρά στα έργα της τέχνης.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ  – » Μετά τα Φυσικά », { Α’ – 987 a }.

Οι Πυθαγόρειοι  ισχυρίζονταν , ότι τα όντα υπάρχουν δια της μιμήσεως των αριθμών { μιμήσει }, ενώ ο Πλάτων δια της μεθέξεως { μεθέξει }.

 

ΠΛΑΤΩΝΟΣ  – » Παρμενίδης »,  { 132 d } .

Οι ιδέες βρίσκονται στη φύση ως υποδείγματα .Τα πράγματα μοιάζουν με αυτές και είναι ομοιώματα τους. Η μέθεξη των πραγμάτων στις ιδέες  γίνεται ως απεικόνιση .

  RENE  MAGRITTE  – » The Return of the Flame », { 1943 }.

---

Ι. Ι. ΒΙΝΚΕΛΜΑΝ  – » Σκέψεις  για τη μίμηση των Ελληνικών έργων στη Ζωγραφική και τη Γλυπτική », { σελ.8}.

Τον Όμηρο ξέρει να τον θαυμάζει ,όποιος έχει μάθει να τον κατανοεί.

{*}.Φάντασμα . 

 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – »Μικρά Φυσικά » , Περί μνήμης και αναμνήσεως ,{ 450 a , 451 a }.     Άνευ εικόνος φανταστικής  η νόηση είναι ανύπαρκτη  ,γιατί το νοείν { νόηση } είναι το ίδιο  με το  διαγράφειν { σχεδίαση εικόνων }….Μνήμη και μνημόνευση είναι κατοχή  παραστάσεως { φαντάσματος } ,ως εικόνος του πράγματος που απεικονίζει.

Μεγάλο πρόβλημα δημιουργούν οι αποδόσεις στη καθομιλουμένη βασικών λέξεων της αρχαίας ελληνικής όπως : καλό = ωραίο{!} . Διαφέρει όμως το καλό από το ωραίο {= ώριμο } και  το άγουρο { < άωρο < άγωρο <  άγουρο }. Διαφέρει επίσης το καλό { ρ.καλ- } από το κάλλος { ρ.καλλ- }.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :

ΑΓΟΡΑΖΕΤΕ  ΒΙΒΛΙΑ  , ΕΛΕΓΧΕΤΕ  ΤΙΣ  ΠΗΓΕΣ .

Η  απόδοσις των αρχαίων κειμένων δεν είναι φωτογραφική . Συνεπώς βασίζεται, αλλά ενίοτε δεν ταυτίζεται απόλυτα με αυτή των μεταφραστών συγγραφέων .

Τα περισσότερα  αρχαία κείμενα ,από όσα χρησιμοποιήθηκαν ,μπορείτε να τα αναζητήσετε στο διαδίκτυο ,όπως στα πολύ χρήσιμα »google books » ,» wikisource» , »anemi » ,» πύλη» κ. α