Ένα εξαιρετικό άρθρο έγραψε ο Π. Λιάκος στην εφ. ‘Δημοκρατία’ : < Η συνταγή της ευτυχίας >. Εξαιρετικό και ιδιαίτερο ,διότι δεν αναφέρεται απλώς σε αρχαία ελληνικά κείμενα για να τεκμηριώσει τα επιχειρήματά του, αλλά παρουσιάζει τα ίδια τα κείμενα. Το πρώτο κείμενο είναι του Νεο-πλατωνικού φιλοσόφου από την Πόλη , Πρόκλου { 412 μ.Χ. } : Υπόμνημα εις τα ‘Χρυσά έπη’ Πυθαγόρου. { Βέβαια τα ‘Χρυσά έπη ‘ του Πυθαγόρα ,δεν είναι του Πυθαγόρα ούτε των πρώτων Πυθαγορείων, αλλά είναι πολύ μεταγενέστερα. Το περιεχόμενο όμως και το ύφος της ποιητικής αυτής συλλογής είναι πυθαγορικό .}Το έργο αυτό , πέραν της αμφίβολης πατρότητας του κειμένου ,παρουσιάζει και άλλες ιδιαίτερες δυσκολίες, διότι διασώζεται μόνο στο [ αρ. 888] αραβικό χειρόγραφο της Βιβλιοθήκης της Μαδρίτης.
ΠΡΟΚΛΟΥ – » Υπόμνημα εις τα Χρυσά έπη Πυθαγόρου » ,{σελ.153 }.
Γι’ αυτό αν κάποιο έθνος παραβιάσει τα έθιμά του αφανίζεται.
Γ. ΑΘΗΝΑΙΟΥ – » Τα Χρυσά έπη του Πυθαγόρα », { στ.1-2 }.
Το πρώτο απ’ τα Χρυσά έπη είναι η προτρεπτικό , συμβουλευτικό << πρέπει πρώτα να τιμώνται οι αθάνατοι θεοί , σύμφωνα με τις επιταγές του νόμου ..>>
Από το δεύτερο κείμενο , που είναι και πιο ενδιαφέρον, ξεχωρίζει η γνωστή φράση του χορού << Ύβρις φυτεύει τύραννον >> ,από την γνωστή τραγωδία του Σοφοκλέους » Οιδίπους τύραννος ‘‘.
ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ – » Οιδίπους Τύραννος » ,[ στ.873 – 882].
Ύβρις φυτεύει τύραννον = η ασέβεια γεννά τον τύραννον .{ α’ απόδοση }.
Ακολουθούν [ 4 ] ακόμη αποδόσεις του αρχαίου κειμένου. [ Διαφέρει δε η απόδοση της μετάφρασης. Μετάφραση γίνεται από μια γλώσσα σε άλλη ξένη γλώσσα ,ενώ απόδοση γίνεται από παλαιά μορφή της γλώσσας σε σύγχρονη μορφή της ιδίας όμως γλώσσας ].Από τις αποδόσεις αυτές, η [ε’] νομίζω είναι η πιο ακριβής στο νόημα του αρχαίου κειμένου. Είθισται δε πολλοί Έλληνες φιλόλογοι να μεταχειρίζονται την αρχαία ελληνική ως μητριά {ξένη γλώσσα} . Έτσι συμπεριφέρονται σαν μεταφραστές ,αλλάζοντας σχεδόν συνολικά τις λέξεις του αρχαίου κειμένου , με ολέθριες ενίοτε συνέπειες ,όπως η αλλοίωση του νοήματος. Η ύβρις επί τω προκειμένω , είναι το θράσος ,η αλαζονεία ,η ασέβεια ή κάτι άλλο ; Η ύβρις είναι πολυώνυμον .Επομένως είναι ή μάλλον μπορεί να γίνει κάτι απ’ όλα αυτά τα συγκεκριμένα .Ως αφηρημένη έννοια όμως παραμένει ύβρις {subris } δηλαδή ΥΠΕΡ { super }, άρα ΥΠΕΡΒΟΛΗ ,ΥΠΕΡΒΑΣΗ του μέτρου ,συνεπώς κακία του επιθυμητικού. Βλ. και το προηγούμενο άρθρο < Ύβρις δε πολυώνυμον >
ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ – » Οιδίπους Τύραννος » ,[ στ.873 – 882] ,{ αποδ. Φ. Πολίτη }.
Ύβρις φυτεύει τύραννον = Θράσος γεννά τους τυράννους. { β’ απόδοση }.
ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ – » Οιδίπους Τύραννος » ,{ απόδ. Β. .Κρητικού }.
Ύβρις φυτεύει τύραννον = η αλαζονεία γεννά τον τύραννον. { γ’ απόδοση }.
Ο στίχος αυτός { 873 } της α’ αντιστροφής , του Β’ Στασίμου , παρότι εκ πρώτης όψεως φαίνεται ευκατάληπτος , εντούτοις έχει εγείρει πολλές συζητήσεις στους κόλπους των Κλασσικών φιλολόγων. Διότι εδώ παρουσιάζεται η Ύβρις προσωποποιημένη , αντί του υβριστή θνητού. Μια αφηρημένη ιδέα όμως , η οποία ανθρωπογενεί δεν είναι κάτι το σύνηθες. Παρά όμως τις αβεβαιότητες και τις αμφισβητήσεις το νόημα του στίχου μπορεί να αποσαφηνιστεί ,εάν συνδεθεί αρμονικά με τα προηγούμενα και τα επόμενα . Εν τέλει η ύβρις γεννά την τυραννία , αλλά επιτεινόμενη συντρίβεται. Γιατί όμως ο χορός μιλάει γενικά και αόριστα με αφηρημένες έννοιες {ύβρις} και όχι συγκεκριμένα { υβριστής } ; Διότι λαμβάνει αφορμή από τα λόγια της Ιοκάστης , η οποία εκφράστηκε ανευλαβώς προς τον θεό Απόλλωνα και αποδοκιμάζει την ασέβειά της. Μιλάει [ο χορός ] λοιπόν γενικώς και αορίστως ,για να μην φανεί ότι ανταπαντά στους λόγους της Ιοκάστης.
ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ – » Οιδίπους Τύραννος » .
Ύβρις φυτεύει τύραννον =τον τύραννο φυτεύει η αλαζονεία. { δ‘ απόδοση }
ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ – » Οιδίπους Τύραννος » , { σημείωση 73.}
Ύβρις φυτεύει τύραννον =τον τύραννο φυτεύει η αλαζονεία. { δ‘ απόδοση } .Εδώ υπάρχει η πρόταση του Dawe [ ο οποίος δέχτηκε επιρροές από τον Blaydes } να αντικατασταθεί η φράση < ύβρις φυτεύει τύραννον > με την < ύβριν φυτεύει τυραννίς >.Θεωρεί δηλαδή ,ότι είναι πιο λογικό η τυραννίδα να γεννάει την ύβρη παρά το αντίθετο. Η αναφορά στην ύβριν του Οιδόποδος απέναντι στον Τειρεσία και στον Κρέοντα δεν ευσταθούν ,διότι ο χορός δεν απευθύνεται στον Οιδίποδα αλλά στην Ιοκάστη.
R.P.WINNINGTON – INGRAM – » ΣΟΦΟΚΛΗΣ , ερμηνευτική προσέγγιση »,{σελ.269}.
Προσέξτε αυτήν την απόδοση για την ακρίβειά της . { στιχ. 873-882 } : << Η ύβρις θρέφει τον τύραννο. Η ύβρις , αν μάταια κορεσθεί με πολλά που ούτε κατάλληλα είναι ούτε ωφέλιμα , αφού ανεβεί στα πιο ψηλά σημεία απ’ τις στέγες , δίνει μια και πέφτει στο κενό της ανάγκης , όπου τα πόδια χάνουν τη χρησιμότητά τους. Όμως προσεύχομαι στον θεό ποτέ να μην τερματίσει τον αγώνα τον καλό για την πόλη μου. Κι εγώ ποτέ δεν θα πάψω να θεωρώ προστάτη μου τον θεό. >> { ε‘ απόδοση }
ΣΤΟΒΑΙΟΥ – »Ανθολόγιον »,[ ΜΘ’], Ψόγος Τυραννίδος .
Η τυραννία είναι εκ φύσεως { εκ γενετής } η μάνα της αδικίας.
Ετυμολογική ανάλυση των λέξεων ,[η ύβρις έχει αναλυθεί στο < Ύβρις δε πολυώνυμον.>]
1.ΦΥΤΕΥΩ
Ι.ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ – » Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης ».
Φύω = γεννώ , < βγάζω > , κάμνω κάτι να φυτρώσει. Παράγωγα : φύσις , φύμα , φυτόν , φυτεύω ,φυλή , φύλον.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – » Τίμαιος », { 90 a }.
< όντας φυτόν ουκ έγγειον αλλά ουράνιον = ότι πραγματικά είμαστε ουράνια και όχι γήινα πλάσματα>.
ΦΙΛΩΝ [ο Ιουδαίος ] – » Περί προνοίας », [ Β’ . 647 ].
<< .. μόνη γαρ η Ελλάς αψευδώς ανθρωπογονεί, » φυτόν ουράνιον » και βλάστημα θείον ηκριβωμένον, λογισμόν αποτίκτουσα οικειούμενον επιστήμην.>>. Το »φυτόν ουράνιον » είναι από τον ‘Τίμαιον » του Πλάτωνος.
ΕΥΣΕΒΙΟΥ { Παμφίλου ,Επισκ. Καισαρείας } – »Ευαγγελική Προπαρασκευή » , [ VIII . 14, ].
<< .. μόνη γαρ η Ελλάς αψευδώς ανθρωπογονεί, φυτόν ουράνιον και βλάστημα θείον ηκριβωμένον, λογισμόν αποτίκτουσα οικειούμενον επιστήμην.>> . Η φράση είναι αντιγραφή από τον Φίλωνα .
2. ΤΥΡΑΝΝΟΣ
Δ.Π.ΠΑΔΙΤΣΑ – Ε.ΛΑΔΙΑ – » Ομηρικοί Ύμνοι », Εις Άρεα { VIII }.
Η λέξη τύραννος συναντάται στον Ομηρικό Ύμνο { VIII } -» Εις Άρεα »
2α.ΚΟΙΡΑΝΟΣ.
ΟΜΗΡΟΥ – » Ιλιάς », {ραψ.Β’,204-205 }.
Πολυκοιρανίη { πολυκοιρανία } = πολυαρχία. Κοίρανος = κύριος.
Ι.ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ – » Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης ».
Τύραννος { κοίρανος < κύρος <κύριος } = απόλυτος άρχων , δεσπότης , του οποίου η εξουσία ΔΕΝ περιορίζεται ούτε από νόμους ούτε από πολιτεύματα. Ο καταλαμβάνων την εξουσία ΔΙΑ ΤΗΣ ΒΙΑΣ , παρά τους νόμους και την θέληση του λαού. Διαφέρουν δε οι τύραννοι από τους βασιλείς , οι οποίοι με κληρονομικό δικαίωμα καταλάμβαναν την εξουσία. Στην αρχή δεν είχε αρνητική σημασία η λέξη τύραννος, ούτε διαχωριζόταν η έννοια της βασιλείας από την τυραννίδα.
ΑΜΜΩΝΙΟΥ – » Λεξικόν Ομοίων και Διαφόρων λέξεων » .
Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν την λέξη τύραννος και για τον βασιλιά.
ΔΑΜ.ΣΤΡΟΥΜΠΟΥΛΗ – » Ετυμολογικό της Ελληνικής ».
Κάρα > κάραος > κάρανος . Κοίρα > Κοίρανος . Κύρος > κύριος.
LIDDEL & SCOTT – » Μέγα λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Κοίρανος < κύρος < κύριος < [ * ΚΥΡ ] .Ποιητικό όνομα .Κυβερνήτης , άρχων ,αρχηγός, Κύριος ,δεσπότης.
2β.ΤΥΡΡΗΝΟΙ { Τύρρις } / ΤΥΡΣΗΝΟΙ { τύρσις }.
J.B.HOFMANN – » Ετυμολογικόν Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής ».
Τύρσις = η οχυρωμένη πόλη , η τειχισμένη οικία , ο επί του τείχους πύργος. Εντεύθεν τύραννος και Τυρρηνός ,Τυρσηνός ,Ετρούσκος ως κατασκευαστής πύργων πόλεων .
ΗΣΥΧΙΟΥ του ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ – » Λεξικόν »
Τύρρις / Τύρσις = πύργος ,έπαλξη , προμαχώνας. Τύρσος = το υψηλό οικοδόμημα.
ΕΥΣΤΡ.ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ – » Λεξικό Λατινο-Ελληνικόν ».
Turris = τύρρις, τύσις ,πύργος.
ΑΝ. ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ – ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ – » Αρχιγένεθλος Ελληνική γλώσσα ».
Turris = πύργος , τύρρις. Τύρρις = πύργος , έπαλξις .Τύρσις =πύργος κυρίως επί του τείχους. Τύρσος =ψηλό οικοδόμημα. Τίρυνς {Τίρυνθα}. Aγγλικά =tower .Γαλλικά = tour [ έτσι λέγεται και σήμερα στην σκακιστική ορολογία ο πύργος ]
ΦΩΤΙΟΥ – » Λέξεων συναγωγή ».
Τύρσις = ο περίβολος του τείχους. Τύρσος = το υψηλόν οικοδόμημα. Τυρεύων = ο κατασκευάζων τι.
ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ – »Ιστορίαι », { Δ’-109 }.
Οι Τυρρηνοί είναι Πελασγοί .
Γ.ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ – » Ετυμολογικό Λεξικό ».
Οι ‘πιθανότητες’ άνευ αποδείξεων δεν είναι επιστήμη αλλά δόξα. Και οι δόξες πολλές. Διότι οι λέξη τύραννος ΔΕΝ είναι δάνειο από ‘κάποια’ { δεν έχει όνομα άραγε ; } γλώσσα της Μικράς Ασίας και η λέξη Turan έχει σχέση με την ελληνική γλώσσα. Για τις λέξεις άναξ και βασιλεύς ,που ασφαλώς είναι κι αυτές ελληνικές ,δεν υπάρχει χρόνος για ανάλυση.
ΔΗΜ.ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗ – » Λεξικό των Αρχαίων Ελληνικών και περιελλαδικών φύλων»,
Η γλώσσα των Ετρούσκων { Tusci τους ονομάζουν οι Ρωμαίοι , Τυρρηνούς οι Έλληνες } προέρχεται από το Ελληνικό Αλφάβητο ,ειδικότερα από το Ευβο’ι’κό { σελ. 92}.
N.G { ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ } – » Ετρούτσκοι »,{σελ.170}.
Το αλφάβητο των Ετρούσκων είναι Ελληνικής προελεύσεως.
J.B.HOFMANN – » Ετυμολογικόν Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής ».
Το ίδιο, περί Μικρασιατικής προελεύσεως της λέξεως τύραννος , όπως και της λέξεως Turan ,γράφει και ο Hofman .Υποθέτει δε την Λυδία σαν μητέρα της λέξεως {Λυδ.;}. Πελασγοί όμως ήταν και οι Τυρρηνοί / Τυρσηνοί / Ετρούσκοι και οι Λυδοί και οι Λύκιοι και οι Κάρες / Λέλεγες και οι Φρύγες / Βρύγες και οι Υπερβόρειοι. Συνεπώς όλοι αυτοί θα πρέπει να έχουν και γλωσσική συγγένεια.
ΗΛ.ΣΩΤΗΡΙΟΥ – »Πραγματεία περί Τυρρηνών – Ετρούσκων ».
ΤΟΥΡΑΝ { Turan } ή ΘΟΥΡΑΝ η Αφροδίτη.
Ι.ΘΩΜΟΠΟΥΛΟΥ – » Πελασγικά ».Ετρουσκικά ονόματα θεών και ηρώων » [ σελ.513] .
Το Ετρουσκικό όνομα της Αφροδίτης ανάγεται στο ελληνικό ‘θορός‘=σπέρμα. Οι Χετταίοι [ σελ.608]. Τούρρεα =τύρρις.
ΑΘ. ΣΤΑΓΕΙΡΙΤΗ – ΄΄ Ωγυγία ή Αρχαιολογία ».{ σελ.531 }.
Ο Αρκάς ήταν αυτόχθων και απ’ αυτόν κατάγονται οι Πελασγοί, οι οποίοι ήσαν Αρκάδες. Ύστερα πέρασαν στην Τυρρηνία και από εκεί επέστρεψαν πάλι στην Ελλάδα.
ΑΡΚΑΣ , Ο ΓΕΝΑΡΧΗΣ ΤΩΝ ΠΕΛΑΣΓΩΝ .
ΔΗΜ.ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗ – » Λεξικό των Αρχαίων Ελληνικών και περι-ελλαδικών φύλων».
‘
‘Tomb of the Triclinium», c. [470 B.C.E.] ,(Etruscan chamber tomb, Tarquinia, Italy)
ΟΙ ΑΙΣΥΜΝΗΤΕΣ.
ΣΟΥ’Ί’ΔΑ ή ΣΟΥΔΑ – » Λεξικόν ».
Ο Αριστοτέλης στο έργο του » Κυμαίων πολιτεία » ισχυρίζεται , ότι τους τυράννους πρωτύτερα τους έλεγαν ΑΙΣΥΜΝΗΤΑΣ.
ΠΑΝ.ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ – » Αρχαίο Ελληνικό Δίκαιο » , { σελ.55 }.
Από τον 7ο αι.π.χ. οι ελληνικές πόλεις-κράτη αναθέτουν την διακυβέρνησή τους στους αισυμνήτες. Αισυμνήτης { αίσα + μνήσασθαι }= αυτός που μέμνηται την αίσα .Ο αισυμνήτης ήταν άρχοντας εκλεγμένος από τον λαό << αιρετός τύραννος >>.
ΑΝΘ.ΓΑΖΗ – » Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης » .
Αίσα : α]. Μοίρα β].Θεία βούληση γ].Μερίδιο δ]. Καθήκον , πρέπον .
Ι.ΠΑΝΤΑΖΙΔΟΥ – » Ομηρικόν Λεξικόν ».
Αίσα : α].Δαίω=μοιράζω β]Αινέω , αίνος γ].Ίσος [ αναFίσα =αεί ίση } δ]. η » αεί ‘ιση ».
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Πολιτικά Δ’ » , [1295 a, 11-14].
< και τα παλιά χρόνια στους αρχαίους ΄Ελληνες εκλέχτηκαν μερικοί μονάρχες με τούτον τον τρόπο,τους οποίους καλούσιν αισυμνήτες. >
ΟΜΗΡΟΥ – » Ιλιάς », {ραψ. Ζ’ , 331-333 }.
Κατ’αίσαν ουδ’ υπέρ αίσαν .
Γ.ΛΑΘΥΡΗ – » Λεξικόν εννοιών της Πλατωνικής Φιλοσοφίας { Σπευσίππου ‘ Όροι ‘}.
Τύραννος , Άρχοντας πόλεως [ενεργών] κατά την αυθαίρετη γνώμη του { άνευ νόμων }.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Ηθικά Νικομάχεια », { Η’-1160 b }.
Η τυραννίς είναι πολιτειακή εκτροπή της Βασιλείας.
Τα πολιτεύματα χωρίζονται { κατ’ Αριστοτέλη } σε τρία [3] Ορθά και αντίστοιχα σε τρία[3] Ημαρτημένα { αποτελούν εκτροπές των ορθών }.Η τυραννίς είναι εκτροπή της βασιλείας .
ΣΤΟΒΑΙΟΥ – »Ανθολόγιον »,[ ΜΘ’], Ψόγος Τυραννίδος .
Η βασιλεία διαφέρει τόσο από την τυραννία όσο από ο νόμος από την ανομία και η ελευθερία από την δουλεία. {Αρίστιππος }
Η ΣΥΝΤΑΓΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Πολιτικά Δ’ » , [1296 a ].
Μεγίστη ευτυχία είναι για τις πόλεις να έχουν οι πολίτες της μεσαίες περιουσίες ,που να επαρκούν όμως για τις ανάγκες τους. Εκεί όμως, που οι μεν έχουν πολύ μεγάλες περιουσίες και οι δε απολύτως καμμία ,το πολίτευμα καταντά είτε έσχατη δημοκρατία {*} είτε άκρατη ολιγαρχία ή τυραννία εξ αιτίας των δύο τούτων υπερβολών.Διότι η τυραννίς εκφύεται από δημοκρατία αφρονεστάτη και από ολιγαρχία και πολύ λιγότερο από τις μεσαίες τάξεις ή από τους κοντινούς σ’ αυτές .
ΘΕΟΓΝΙΔΟΣ – » Ελεγείες », { στιχ. 39 – 42 }.
Η πόλη τούτη ,Κύρνε ,εγκυμονεί .Φοβάμαι μη γεννήσει άνδρα τιμωρό της αμυαλιάς μας.
Charles Mills Gayley.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ.
{*} Η δημοκρατία έχει [4] είδη .Εδώ ο Αριστοτέλης μιλάει για το { IV } τέταρτο είδος της δημοκρατίας ,όπου δεν άρχουν οι νόμοι αλλά ο δήμος ασκεί δεσποτική εξουσία. Το πολίτευμα αυτό τότε ομοιάζει με το τυραννικό . Διότι και τα δύο είναι ημαρτημένα πολιτεύματα και ασκούν δεσποτική εξουσία συνοδεία των δημαγωγών { στην δημοκρατία } και των κολάκων { στην τυραννία }.
ΒΙΒΛΙOΓΡΑΦΙΑ :
ΑΓΟΡΑΖΕΤΕ ΒΙΒΛΙΑ , ΕΛΕΓΧΕΤΕ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ.
Η απόδοσις των αρχαίων κειμένων δεν είναι φωτογραφική . Συνεπώς βασίζεται, αλλά ενίοτε δεν ταυτίζεται απόλυτα με αυτή των μεταφραστών συγγραφέων .
Τα περισσότερα αρχαία κείμενα ,από όσα χρησιμοποιήθηκαν ,μπορείτε να τα αναζητήσετε στο διαδίκτυο ,όπως στα πολύ χρήσιμα »google books » ,» wikisource» , »anemi » ,» πύλη» κ. α
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. { gregoriusworld } 