Tί είναι ευθυμία ; Eάν προσπαθήσουμε να αναλύσουμε την λέξη δια των »λεξικών της νέας Ελληνικής » , θα βρεθούμε προ αδιεξόδου .Διότι εάν ευθυμία = ευ + θυμός ,τότε ευ = καλός και θυμός =η οργή, το συναίσθημα έντονης δυσαρέσκειας που εκφράζεται με εξίσου έντονο τρόπο. Αλλά » καλή δυσαρέσκεια ή οργή ‘ είναι αντίφαση .Κάτι άλλο μάλλον πρέπει συμβαίνει . Τα παλαιότερα λεξικά έχουν και άλλες παρεμφερείς σημασίες όπως : ευδιαθεσία ,χαρωπή ψυχική διάθεση, κέφι , μπρίο, ενθουσιασμός, ιλαρότητα , φαιδρότητα, αγαθοθυμία, γηθοσύνη , αθλιψία , αλυπία κ.α. Όμως, ποία κατάσταση ειδικώς μπορεί να χαρακτηριστεί ως ευθυμία ;
AKAΔ. ΑΘΗΝΩΝ – » Xρηστικό λεξικό της Νεοελληνικής γλώσσας ».
A.Π.Θ{ Ιδρ. Μαν.Τριανταφυλλίδη }- » Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής » .
Βέβαια το κέφι και το μπρίο δεν είναι ελληνικές λέξεις .
ΕΥ.ΠΑΠΑΚΥΡΙΑΚΟΥ–ΑΠΕΡΓΗ / Χ.ΠΑΠΑΚΥΡΙΑΚΟΥ – » Βασικό λεξικό ξένων λέξεων».
ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ – »Ο γλετζές » { ή εύθυμος ή οινόφλυξ ].
H. STERHANUS – » Θησαυρός της Ελληνικής γλώσσης ».
Ευθυμία : Bonus animus =αγαθή ψυχή ,ψυχή ιλαρή και εύθυμη, ψυχική ιλαρότητα [ αταραξία ],ασφάλεια ,η γαλήνη της ψυχής . Εύθυμος =/= δύσθυμος.
ΣΤΕΦ. ΚΟΥΜΑΝΟΥΔΗ – » Λατινο-Ελληνικόν λεξικόν ».
Tranquillitas -atis = γαλήνη,ηρεμία.
Μ.Τ. ΚΙΚΕΡΩΝΟΣ – » De officiis », { I.69 & 72 }.
Τα δύο πρώτα βιβλία του Κικέρωνος βασίστηκαν στο χαμένο σήμερα έργο »Περὶ του καθήκοντος » του στωικού φιλοσοφου Παναιτίου. Ο Κικέρων όμως δεν διαχωρίζει την ευθυμία {Δημόκριτος} από την αταραξία{Επίκουρος} ,διότι »animus terrore liber » και »securitas »συμφωνούν με την ελληνική λέξη »αταραξία ». { tranquillitas animi atque securitas = ψυχική γαλήνη και αφοβία, αταραξία }.
M.T. CICERONIS -» De finibus bonorum et malorum» ,{ V .23 & 87 }.
Η ηρεμία της ψυχής ,που είναι το υπέρτατον αγαθόν για τον Δημόκριτο, ευθυμία ,όπως την αποκαλεί ,διότι αυτή η διανοητική ηρεμία είναι η ζητούμενη ευτυχία. Και η αντίληψη του για το υπέρτατο αγαθό ,που ονομάζει ευθυμία ή συχνά αθαμβία ,είναι η ελευθερία της ψυχής από τον τρόμο [ αταραξία της ψυχής ].
Λ. ΣΕΝΕΚΑ – » De tranquillitate animi » , { II .3 }.
Το συγκεκριμένο σταθερό ενδιαίτημα του νου οι Έλληνες ονόμασαν ευθυμίαν .Εγώ το ονομάζω tranquillitatem [ =γαλήνη ]. ‘Ενδιαίτημα του νου η ευθυμία ‘= ο νους είναι το μέρος που κατοικεί η ευθυμία.
Βεβαίως ο Πλάτων στους ‘Νόμους ‘του γράφει και για την γαλήνη και για την ηρεμία της ψυχής [ από την γαλήνη και την ηρεμία της θάλασσας .Η θάλασσα δε και το υγρόν στοιχείον εν γένει δηλώνει την δεξαμενή των συναισθημάτων ].
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – » Νόμοι », { Ζ’ ,791 a }.
Όταν κάποιος ,λοιπόν ,θέλει να αποκαταστήσει την ηρεμία με ζωηρές κινήσεις ,αυτή η εξωτερική κίνηση διώχνει την εσωτερική ανησυχία ,που προκαλεί τον φόβο ,και φέρνει την γαλήνη και την ηρεμία στην ψυχή ,η οποία ταρασσόταν από τους δυνατούς χτύπους της καρδιάς.
Ι. ΠΑΝΤΑΖΙΔΟΥ – » Λεξικόν Ομηρικόν »
Εύθυμος { < θυμός } = ο καλής διαθέσεως ,εύνους , αγαθός .
Ι.ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ – » Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης «.
Ευθυμία { < ευθυμέω : ευ + θυμός } = φαιδρότητα ,ευφροσύνη , καλή διάθεση , χαρά. Ευ = καλόν ,ορθόν, δίκαιον.
ΗΣΥΧΙΟΥ του ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ – » Λεξικόν ».
Ευθυμία : εὐθημοσύνη { ευ + τίθημι } = η έξις προς την ευταξία, την φιλοκαλία. Αμεριμνία { α +μεριμνώ } = αμεριμνησία ,χωρίς φροντίδα . Εύθυμον : το εύπνουν { ευ + πνοή } = το αναπνέον ευκόλως ή καλώς.
ΙΩ.ΖΩΝΑΡΑ – » Λεξικόν ».
Εύθυμος = αγαθόψυχος [ εύψυχος ] ,περιχαρής [ πλήρης χαράς ].
ΑΝΘ.ΓΑΖΗ – » Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Ευθυμία = η θεά της χαράς και της ευφροσύνης // ευθυμία = το να είναι κάποιος εύθυμος. Εύθυμος = όποιος είναι εύνους [ ευμενής] ,αγαθόψυχος, χαρούμενος.
ΣΚΑΡΛ. ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ – » Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Ευθυμέω-ώ = κάνω κάποιον εύθυμον ,καλοκαρδίζω // είμαι χαρούμενος ,έχω ή κάνω καλή καρδιά ,[Τουρκ. ] κέ’ι’φι { < keyif }.Ευθυμία = το να ευθυμείς ,το να έχεις καλή καρδιά .Εύθυμος = χαρούμενος ,καλόκαρδος .
Δ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ – » Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Ευθυμία = .ψυχική γαλήνη ,ευχαρίστηση ,φαιδρότητα [ = λαμπρότητα ] ,ιλαρότητα [ =γεμάτη χαρά ] , καλοκαρδία // [ νεωτ.] η κατόπιν οινοποσίας ιλαρή διάθεση και στωμυλία { < στόμα : ευστομία , φλυαρία }, η φαιδρή κατάσταση αυτού που βρίσκεται σε ελαφρά μέθη [ που ενίοτε προκαλεί θυμηδία ] ,το κέφι.
ΠΑΠΥΡΟΥ – » Λεξικό της Ελληνικής γλώσσας ».
Εύθυμος -η-ον { < ευ + θυμός / ψυχή } 2.[ μσν ] γενναίος.
Γ.ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ – » Ετυμολογικό λεξικό ».
Εύθυμος { < Ομηρ. εύθυμος : ευ + θυμός = ψυχή ,καρδιά ,το βαθύτερο είναι },
πβ. πρό-θυμος ,δύσ-θυμος ,ά-θυμος .ΠΑΡΑΓ. : ευθυμογράφημα ,ευθυμολόγημα.
ΠΑΝ.ΚΟΛΛΙΑ – » Λεξικόν των βασικών ρημάτων της Αρχαίας Ελληνικής πεζογραφίας».
Ευθυμέομαι -ούμαι { = είμαι εύθυμος }. Το [ Ενεργ.] ευθυμέω-ώ είναι μεταγενέστερον .
Ευθυμία = ευ + θυμός.
THOMAS GAISFORD S.T.P – » Etymologicon Magnum Lexicon ».
Έω {=υπάρχω } > ε’ύ’ς = αγαθός , διότι το αγαθόν ως βέβαιον και εδραίον [ σταθερόν ] υπάρχει. Eύ { < ε’ύ’ς , ε’ύ’ } =το ισχυρώς και καλώς.
Ι. ΠΑΝΤΑΖΙΔΟΥ – » Λεξικόν Ομηρικόν ».
Θυμός { < θύω [A] = πνέω ,φυσώ δυνατά ,μανιωδώς } = αυτό που είναι δραστικόν και ζωοποιόν στον άνθρωπο, που κατοικεί μέσα » στις φρένες και στα στήθια »,όθεν ψυχή ,καρδία , ως έδρα της αισθήσεως [ συναισθημάτων ] , της βουλήσεως [ επιθυμίας ] και σπανίως της διανοίας [ λογικής ].Νοουμένη πάντοτε εν κινήσει είναι μάλιστα έδρα των σφοδρών συν-αισθημάτων και επιθυμιών. Θύω [Α] = 1.[ επί ανέμου] φυσώ δυνατά ,μανιωδώς πνέω ,συρίζω. 2.[επί ανθρώπων] μαίνομαι ,λυσσώ Θύω [Β] = καίω ,καπνίζω,θυμιατίζω { μόνον για αναίμακτες θυσίες }.
Ι.ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ – » Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης «.
Θυμός { < θύω } : 1. ψυχή ,πνεύμα ,καρδία // η ζωή ,το αναπνέειν { λατ.anima } . ΕΤΥΜ. θυμός < θύω =καπνός ,ατμός .Η φυσική έννοια του καπνού έχει εξαφανιστεί από την ελληνική λέξη θυμός ,έχει όμως διατηρηθεί στην λέξη θυμίαμα, θυμιάω .
Τους οφθαλμούς ανοίξατε , τας θύρας κλείσατε .Εκάς οι αμύητοι.
ΔΙΟΓΕΝΟΥΣ ΛΑΕΡΤΙΟΥ -» Βίοι Φιλοσόφων », { Η’ }.
ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ { 28 }.
Ζωή έχουν όλα όσα μετέχουν του θερμού. Ψυχή όμως δεν έχουν όλα. Η ψυχή είναι κομμάτι από αιθέρα [ θερμού και ψυχρού ].Διαφέρει η ζωή από την ψυχή. Η ψυχή είναι αθάνατη.
ΨΥΧΗ = ΨΥΧΡΟΣ ΑΙΘΗΡ + ΘΕΡΜΟΣ ΑΙΘΗΡ.
ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ – » Περί διαίτης », { 25 }.
Η δε ανθρώπινη ψυχή είναι συγκέρασμα [ σύγκρασις : συν + κεράννυμι = ανακατεύω ] από φωτιά [ πυρός ] και νερού [ ύδατος ].
ΔΙΟΓΕΝΟΥΣ ΛΑΕΡΤΙΟΥ -» Βίοι Φιλοσόφων », { Η’ }
ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ { 30 , 32 }.
Την ψυχή ο Πυθαγόρας χωρίζει σε τρία μέρη : νούν – φρένας -θυμόν. Φρένες έχει μόνον ο άνθρωπος. Νούς και φρένες βρίσκονται στον εγκέφαλο, ο θυμός στην καρδία.
Ο μεν θυμός εξαρτάται από το σώμα και δεν μπορεί να χωριστεί από αυτό ,ο δε νους [ ή πνεύμα ] ,που χωρίζεται από το σώμα είναι αθάνατος και αγέραστος.
ΨΥΧΗ [ Νους + φρένες +θυμός ] – Θεός ΠΑΝ.
Νούς [ < νέω = το πορεύεσθαι }. Φρένες { φρην= διά-φρ-αγμα } < ρ. [ΦΡΕΝ– ] : φρενόω = συγκρατώ ,βάζω φρένες σε κάποιον ,τον ‘φρενάρω’ ,τον κάνω φρόνιμο ,τον σωφρονίζω. Θυμός { < θύω = ορμώ , πνέω μανιωδώς } = η έδρα των παθών [ το κέντρο των συναισθημάτων ] της ψυχής.
» ΤΡΙΤΟ ΜΑΤΙ » { το της ψυχής όμμα }.
» ΚΥΣΤΙΣ ΙΧΘΥΟΣ » {vesica piscis}.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – » Πολιτεία »,{ Δ’ }, {441 e ,442 b }.
Το τριμερές της ψυχής : { Λογιστικόν – Θυμοειδές – Επιθυμητικόν }.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – » Φαίδρος », { 246 a-b }.
Το άρμα της ψυχής : ηνίοχος [ λογιστικόν ] και ζεύγος πτερωτών ίππων. Ο πρώτος ίππος [ θυμοειδές ] είναι καλός και αγαθός ,ο δεύτερος ίππος [ επιθυμητικόν ] είναι αισχρός και κακός.
ΤΟ »ΑΡΜΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ» {συνωρίς }.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – » Πολιτεία », { Θ’, 580 e }.
Το τριμερές της ψυχής : { Λογιστικόν – Θυμοειδές – Επιθυμητικόν }.
AΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Περί Αρετών και Κακιών », { 1249 b – 1250 a }.
Το τριμερές της ψυχής : { Λογιστικόν – Θυμοειδές – Επιθυμητικόν }. Αρετές και κακίες των τριών μερών της ψυχής.
ΑΡΕΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΚΙΕΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ.
ΣΤΟΒΑΙΟΥ – » Ανθολόγιον », { Α’ }.
Αριστοτέλους – » περί Αρετής », [ 18 ].
Τα καλά πρέπει να επαινούνται , τα δε αισχρά πρέπει να ψέγονται. Από τα μεν καλά προηγούνται οι αρετές ,από τα δε αισχρά οι κακίες. Η τριμέρεια της ψυχής { λογιστικόν – θυμοειδές – επιθυμητικόν },κατά Πλάτωνα , με τις αντίστοιχες αρετές και κακίες .
Προσοχή στα αντίθετα !! { το αντίθετο του καλός ΔΕΝ είναι το κακός ].
ΑΡΕΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΚΙΕΣ ΤΟΥ ΘΥΜΟΕΙΔΟΥΣ [ συναισθηματικού ].
Αρετή είναι η έξις του δέοντος . Το να πράττει δηλαδή κάποιος αυτό που πρέπει ,όπως πρέπει και όταν πρέπει ,δηλαδή το πρέπον ,το δέον. Κάθε παρέκκλισις από το δέον είναι είτε έλλειψις είτε υπερβολή ,συνεπώς κακία. Η ηθική αρετή είναι επιθυμητή διότι είναι μεσότητα. Μεσότητα έχουν ΜΟΝΟΝ οι Ηθικές αρετές [ποσότητα ], οι οποίες έχουν σχέση με την πρακτική ,τις πράξεις του ανθρώπου. Ενώ στις Διανοητικές αρετές [ σοφία, φρόνησις ,σύνεσις ] ΔΕΝ υπάρχει μεσότητα ,διότι αναφέρονται στην ενέργεια του νου, την διάνοια ,την λογική [ποιότητα ].
Το Θυμοειδές μέρος της ψυχής σχετίζεται με την διαχείριση της οργής και την διαχείριση των φόβων και ειδικά με τον φόβο του θανάτου. Άλλωστε όλοι οι φόβοι ανάγονται στον φόβο του θανάτου. Έτσι η μεσότητα της πραότητας [αρετή] βρίσκεται ανάμεσα σε δύο άκρα της οργιλότητας [ υπερβολή] και της αοργησίας [έλλειψη] .Ενώ η μεσότητα της ανδρείας [αρετή] βρίσκεται μεταξύ της δειλίας [ έλλειψη ] και της θρασύτητας [ υπερβολή ].
ΘΕΑΓΟΥΣ Πυθαγορείου – ‘‘ Περί αρετής », { 69 }.
Γενικὰ λοιπόν αρετὴ είναι η αρμονικὴ συνένωση των αλόγων μερών της ψυχής με το λογικόν.Δεν πρέπει λοιπόν ν’ αφαιρέσουμε τα πάθη της ψυχής και δεν είναι καθόλου ωφέλιμο, αλλὰ πρέπει να τα εναρμονίσουμε προς το λογικόν σύμφωνα με τις απαιτήσεις του δέοντος {= αυτού που πρέπει } και του μετρίου { χωρίς έλλειψη και υπερβολή }.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Ηθικά Ευδήμεια », { 1221 a }.
Οργίλος μεν είναι εκείνος που οργίζεται περισσότερο από όσο πρέπει ,ή γρηγορώτερα από όσο πρέπει ή σε περισσότερες περιπτώσεις από όσο πρέπει .Αόργητος δε είναι εκείνος που δεν ξέρει εναντίον τίνος ,και πότε ,και πως πρέπει να οργισθεί.
1.Η ΕΞΙΣ.
Έξις { < έχω } : .το κατέχειν η,κατοχή // η κατάσταση ή η διάθεση του σώματος ,που είναι αποτέλεσμα συνήθειας ή άσκησης ή κάποιων πράξεων.
LIDDELL & SCOTT – » Μέγα λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης ».
Έξις { < έξω [ μέλλ.} < έχω }.Η έξις είναι διαρκής και αμετάβλητη ,ενώ η σχέσις { < σχήσω [ μέλλ.] < έχω } είναι μεταβλητή.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Πολιτικά », { Η’,1334 b }.
Ψυχή = άλογον + λόγον έχον .
2. Η ΑΡΕΤΗ .
Αρετή = αρ [< αραρίσκω ] + ετεή = αληθινή σύνδεση ,προσαρμογή.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Ηθικά Νικομάχεια », { 1107 a }.
Άρα η αρετή είναι έξις προαιρετική { που επιλέγεται ελεύθερα από το άτομο } που βρίσκεται στο μέσον, το οποίον έχει σχέση προς εμάς και το οποίον καθορίζεται από τη λογική και καθ’ ον τρόπον θα ήθελε να την ορίσει ένας φρόνιμος άνθρωπος .Είναι μεσότητα μεταξύ δύο κακιών, εκ των οποίων η μία είναι η υπερβολή και η άλλη η έλλειψη .Κι ακόμη η αρετή είναι μεσότης επειδή ορισμένες κακίες αποτελούν έλλειψη και άλλες πάλι υπερβολή σε σχέση με το δέον [ το πρέπον ], είτε στα πάθη είτε στις πράξεις , η αρετή όμως καταφέρνει να βρίσκει και να επιλέγει το μέσον.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Ηθικά Μεγάλα », { 1191 b }.
Κάθε αρετή είναι βελτίστη έξις {= συνήθεια η οποία σε βελτιώνει πάρα πολύ } και η βελτίστη έξις είναι η έξις προς το βέλτιστον. Βέλτιστον είναι το μέσον μεταξύ μίας ελλείψεως και μίας υπερβολή , τα οποία είναι άκρα .
»Μέτρον άριστον».
3. Η ΟΡΓΗ .
Οργή = επιθυμία τιμωρίας του αδικημένου.Εμπεριέχει την ορμή .Είναι μεταγενέστερη λέξη .Ο Όμηρος χρησιμοποιεί αντιστοίχως την λέξη θυμός.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Ρητορική τέχνη », { 1378 a , 1380 a }.
Oργή : επιθυμία, συνοδευμένη από λύπη, για τιμωρία. Πράϋνση [ πραότητα ] : καθησυχασμός και κατάπαυση της οργής.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Περί ψυχής », { 403 a }.
Οργή : επιθυμία ανταποδόσεως της λύπης { όρεξις αντιλυπήσεως } ή βρασμός του αίματος .
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Ηθικά Μεγάλα », { 1191 b }.
Tόσο αυτοί που βρίσκονται σε υπερβολή [ έχουν υπερβολική οργή ] ,όσο κι αυτοί που βρίσκονται σε έλλειψη [ έχουν έλλειψη οργής ] είναι αξιοκατάκριτοι, ενώ αυτοί που βρίσκονται στην μέση -σε σχέση με κάποιο πράγμα – είναι πράοι και αξιέπαινοι .Διότι η πραότητα είναι μεσότητα σε σχέση με τούτα τα πάθη.
Η ΑΡΕΤΗ ΩΣ ΜΕΣΟΤΗΣ.
ΗΡΩΝΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ – » Όροι των Γεωμετρίας ονομάτων », { 49 }.
Η ορθή γωνία συμβολίζει την αρετή ,ενώ η αμβλεία και η οξεία συμβολίζουν την κακία, την αοριστία ,την ένδεια [ έλλειψη ] και την υπερβολή , την αμετρία.
ΟΡΘΗ ΓΩΝΙΑ , ΟΡΘΟΣ ΛΟΓΟΣ & Η ΑΡΕΤΗ ΩΣ ΟΡΘΟΤΗΣ.
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ -» Πλατωνικά ζητήματα », {Θ’ -1008 b }.
Από τα μέρη της ψυχής ,το Θυμοειδές βρίσκεται στην μέση ,μεταξύ Λογιστικού και Επιθυμητικού. Σύμφωνα δε με την φύσιν τους πρέπει :το Λογιστικόν να άρχει, το Θυμοειδές να άρχει και να άρχεται , το Επιθυμητικόν μόνον να άρχεται.
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ – » Περί του ΕΙ του εν Δελφοίς » , { 390 f }.
Το πενταμερές της ψυχής :
Θρεπτικόν – Αισθητικόν – Επιθυμητικόν – θυμοειδές -Λογιστικόν.
ΤΟ »ΑΡΜΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ » { Τέθριππον }.
ΓΑΛΗΝΟΥ – »Περί διαγνώσεως και θεραπείας των ..παθών »,{ 1.3 , 3.1 }.
Αμάρτημα = αποτυχία του σκοπού, αστοχία ,σφάλμα. Αμάρτημα είναι η αστοχία της λογικής δύναμης της ψυχής [ λογιστικόν ], όταν σχηματίζει γνώμη [ δόξα ] ψευδή , όταν κρίνει εσφαλμένα. Πάθος { < πάσχω } =πάθημα. Πάθος είναι η αστοχία των δύο αλόγων δυνάμεων της ψυχής [ θυμικόν ,επιθυμητικόν ] όταν δεν υπακούουν στην λογική [ λογιστικόν ].
Tα αμαρτήματα [ σφάλματα ] συμβαίνουν εξ αιτίας κάποιας ψευδούς δόξης [ ~κρίσεως ] ,και τα πάθη εξ αιτίας κάποιας αλόγου παρορμήσεως. Πάθη της ψυχής,τα οποία όλοι γνωρίζουν ,είναι ο θυμός ,η οργή ,ο φόβος , η λύπη ,ο φθόνος και η έντονη επιθυμία. Πάθος είναι και το να αγαπάς ή το να μισείς πολύ έντονα οποιοδήποτε πράγμα. Διότι φαίνεται ότι έχει ειπωθεί ορθά το ρητό »μέτρον άριστον »,επειδή τίποτα που γίνεται χωρίς μέτρο δεν είναι καλό.
ΓΑΛΗΝΟΥ – » Περί των Ιπποκράτους και Πλάτωνος δογμάτων », { Ε’ .5. 8 }
ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ Ο ΑΠΑΜΕΥΣ ή ΡΟΔΙΟΣ, { σελ.452-453 }.
Υπάρχουν σε μας τούτες οι τρεις οικειώσεις [ οικεία ανθρώπινα χαρακτηριστικά ] εκ φύσεως ,που αντιστοιχούν προς το κάθε ένα είδος της ψυχής : η [ τάσις ] προς την ηδονή λόγω του επιθυμητικού η [ τάσις ] προς τη νίκην [ επικράτησις ] λόγω του θυμοειδούς ,και η [ τάσις ] προς το [ ηθικώς ] καλόν λόγω του λογιστικού.
Ι.ΠΑΣΣΑ – » Νεώτερον εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν ‘ΗΛΙΟΥ ‘ », { σελ.531 }
Ευθυμία : η ευχάριστη ψυχική διάθεση ,η διασκεδαστική προδιάθεση ,η φαιδρότητα. Κατ’ επέκταση : η μετά οινοποσίας επερχόμενη διάθεση .
Στον Δημόκριτο η λέξη υπονοεί την ψυχική γαλήνη και ευστάθεια την προερχομένη από την έλλειψη στενοχώριας ,φόβου ,πάθους και δεισιδαιμονίας και η οποία πρέπει να αποτελεί τον ηθικό σκοπό του ανθρώπου.
Γ.ΛΑΜΨΑ – »Λεξικόν του Αρχαίου κόσμου ».
Μαινάδες { Βάκχαι } : Οι Μαινάδες ήσαν γυναίκες ακόλουθοι του θεού Διονύσου .Τα ονόματά τους ήσαν Ευδαιμονία ,Ευθυμία ,Μακαρία κλπ. και δήλωναν τις καταστάσεις που αυτές δημιουργούν.Ο Φερεκύδης γράφει επίσης ότι από τις τρείς Μαινάδες ,η μεσαία παίζει αυλό ,ενώ οι άλλες δύο χόρευαν κρατώντας η μία θύρσο και κρατήρα και η άλλη ένα κάτοπτρο .
ΟΜΗΡΟΥ – » Οδύσσεια », { ξ’ ,στ. 62-63 }.
‘ εύθυμος άναξ ‘ = καλόθυμος βασιλιάς.
Ι.ΠΑΣΣΑ / Κ.ΧΑΣΑΠΗ – » Τα Ορφικά »,
ΧΧΙΧ .Κεραυνίου Διός θυμίαμα .
Λοιβή { < λείβω } = υγρά θυσία ,»σπονδαί και χοαί» . Αίσιμα { < αίσα } = τα ορθά , τα πρέποντα. Ολβιόθυμος { < όλβιος [=εὐτυχής, μακάριος] + θυμός }.Κουροτρόφος {< κούρος / κόρος [ =παιδί ]+ τρέφω }.
ΠΙΝΔΑΡΟΥ – » Επίνικοι »,
{ Ολυμπιόνικος 2»,αντ.β’ & » Ισθμιόνικος 1», αντ.δ’}.
» Πολλές φορές το αποσιωπημένο αποφέρει μεγαλύτερη ευθυμία» .
»Οι ροές με ευθυμία και με πόνους μαζί στους ανθρώπους μεταβαίνουν ».
ΕΠΙΚΤΗΤΟΥ – » Εγχειρίδιον », { 89}.
Σκίμπους { > σκαμπό } = κράββατος ,ανάκλιντρον .Ευθυμώ =/= δυσθυμώ.
» Είναι καλλίτερο το να περιορίζεσαι σε μικρή περιουσία και να ευθυμείς , από το να έχεις μεγάλη και να δυσθυμείς ».
ΠΛΑΤΩΝΟΣ – » Νόμοι », { Ζ’ ,792 b }.
Ο Αθήναιος θέτει το ερώτημα, εάν είναι ορθό στην αγωγή των παίδων να προσπαθούμε να γλυτώσουμε – όσο το δυνατόν- τα τρίχρονα παιδιά μας από τις λύπες, τους φόβους κι όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα ,ώστε να κάνουμε πιο εύθυμη και ευμενή την ψυχή τους. Στην συνέχεια ,δίνεται η απάντηση. Σωστή συμπεριφορά δεν είναι η επιδίωξη των απολαύσεων [ της ηδονής ] με κάθε μέσον ,ούτε η αποφυγή του πόνου [της λύπης ] με κάθε μέσον ,αλλά η μέση οδός μεταξύ των δύο αυτών άκρων [ευθυμία].Δεν πρέπει λοιπόν να αναζητάει κανείς μόνο τις ηδονές ,αφού δεν θα μπορέσει ποτέ να αποφύγει τις λύπες.
ΑΘΗΝΑΙΟΥ – » Δειπνοσοφιστών » , { Ε’ ,191 f }.
Τί να κάνω για να γίνω και αγαπητός σε σένα, δυνατόβροντε Κρονίδη [ Ζευς ] και φίλος των Μουσών και να έχω καλή διάθεση [ ευθυμία ] ,αυτό ζητάω από σένα .
ΙΠΠΑΡΧΟΥ [ Πυθαγορείου ]- » Περί ευθυμίας », [ 81 ].
Και την ευθυμία θα αποκτήσουν κυρίως όσοι γνωρίσουν καλά και έχουν επίγνωση του εαυτού τους ,[ δηλαδή ] ότι είναι θνητοί και σάρκινοι ,διότι έχουν σώμα που εύκολα βλάπτεται και φθείρεται και τους απειλούν μέχρι την τελευταία τους πνοή όλες οι σκληρότατες δοκιμασίες.., ότι τα παρόντα και δεδομένα ελάχιστο χρόνο μπορούν να διαρκέσουν, εάν περνάνε την ζωή με ευθυμία ,εάν με γενναιότητα αντιμετωπίζουν ό,τι κακό εκάστοτε τους συμβαίνει…, ότι όσα τους συμβαίνουν είναι ανθρώπινα και δεν συμβαίνουν μόνον σε αυτούς ,θα περάσουν την ζωή τους με μεγαλύτερη ευθυμία. Και αυτό θα το κάνουν [πράξη],εάν καλλιεργούν την φρόνηση με την σωφροσύνη και επιδιώκουν τα παρόντα και δεν ορέγονται [επιθυμούν] πολλά.
ΣΤΟΒΑΙΟΥ – ‘‘ Ανθολόγιον », ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ – » Περί ευθυμίης »,[ 40 ].
Διότι στους ανθρώπους η ευθυμία [ ψυχική αρμονία ] επιτυγχάνεται με τον μετριασμό των τέρψεων [ ηδονών ] και την συμμετρία του βίου .Τα πράγματα δε που εμφανίζουν έλλειψη και υπερβολή συνήθως υφίστανται μεταπτώσεις και προξενούν μεγάλες συγκινήσεις στην ψυχή .Πρέπει λοιπόν κανείς να σκέπτεται όσα είναι δυνατόν να γίνουν και να αρκείται στα παρόντα. Για τούτο επιβάλλεται [κάποιος ] να επιζητεί την ευθυμία σε εκείνα που έχει ,συγκρίνοντας τον βίον του προς τον βίον εκείνων που είναι κατώτεροί του και να μακαρίζει τον εαυτό του .Αν λοιπόν έτσι σκέπτεσαι και με μεγαλύτερη ευθυμία θα διάγεις τον βίον σου και και πολλά κακά θα αποφύγεις ,όπως τον φθόνο ,την ζηλοφθονία και την εχθρότητα .
ΔΙΟΓΕΝΟΥΣ ΛΑΕΡΤΙΟΥ – » Δημόκριτος »,[ 45 ].
Όλα συμβαίνουν κατ’ ανάγκην, την δε δίνη, η οποία είναι η αιτία της γενέσεως πάντων ,αυτήν ονομάζει ανάγκην .Σκοπός δε της ζωής είναι η ευθυμία ,όχι όμως αυτή που ταυτίζεται με την ηδονή ,όπως μερικοί που παράκουσαν το ερμηνεύουν ,αλλά η κατάσταση της ευθυμίας κατά την οποίαν γενικώς η ψυχή διάγει γαληνώς [ με γαλήνη ] και ευσταθώς [με σταθερότητα , σωματική υγίεια ] χωρίς να ταράσσεται από φόβο ή δεισιδαιμονία ή από κάποιο άλλο πάθος . Ονομάζει δε την ευθυμία και ευεστώ και με άλλα ονόματα.
ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ – » Αποσπάσματα ».
4. ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ – » Στρωματείς » , { ΙΙ .130 }.
Αλλά και οι Αβδηρίτες διδάσκουν ότι υπάρχει τέλος [ σκοπός ] στον βίον .Ο Δημόκριτος στο έργο του »Περί τέλους » είπε ότι τέλος [ σκοπός ] του βίου είναι η ευθυμία [ ψυχική γαλήνη ] την οποία ονόμασε και ευεστώ [ < ευ + ίσταμαι ] .Και πολλές φορές λέγει στα έργα του : » η τέρψις { ευχαρίστηση } και η ατερπία { μη ευχαρίστηση } προσδιορίζουν το συμφέρον και το ασύμφορο » ,κι αυτό έχει εξ αρχής τεθεί ως τέλος [ σκοπός ] του βίου των ανθρώπων , και των νέων και όσων είναι σε ώριμη ηλικία.
ΘΑΝ.ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ – » Δημόκριτος », { σελ.299 }.
Ευθυμία [= καλή καρδιά, καλή διάθεση ] ,ευδαιμονία , ευεστώ [= καλή κατάσταση ], ευστάθεια , αρμονίη , συμμετρίη ,αταραξίη , αθαυμαστία [= αφοβία ], αθαμβίη [ =το να μην θαμπώνεται ,να μην τρομάζει κάποιος ].Στα συναισθήματα της δυσαρέσκειας ,του πόνου και ,της λύπης οι κινήσεις των ατόμων της ψυχής είναι δυσαρμονικές ,ακανόνιστες , ασύμμετρες και προκαλούν την δυστυχία ,την κακοδαιμονία ή την κακεστώ [ =κακή κατάσταση ].
ΝΙΚ.ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗ – » Ιστορία μιας λέξης ‘ »,[τομ. Β’] .Θάμβος ,{σελ.25 }.
Η λέξη θάμβος είναι ομόρριζη του ρήματος θάπτω { ρ. ΘΑΠ- , ΤΑΦ- }. Αθαμβία { < α[στερ.] + θαμβος } = η αθαμπωσιά ,η ικανότητα να μην θαμπώνεται ,να μην τρομάζει από τα διάφορα εκθαμβωτικά και παράξενα.Ευθυμία = η ισόρροπη και ευάρεστη κατάσταση του θυμού ,η αρμονία, η αταραξία ,η αθαυμαστία [=αφοβία] .Ευεστώ [ < ευ + ίσταμαι } = η καλή κατάσταση ,ευστάθεια ψυχική ισορροπία .
ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ – » Γνώμαι »,{ 216 }.
Ευτυχής είναι εκείνος ,που βρίσκεται σε ευθυμία { όταν γαληνώς και ευσταθώς η ψυχή διάγει υπό μηδενός ταραττομένου φόβου ή άλλου πάθους } με μέτρια χρήματα και δυστυχής είναι εκείνος που συναισθάνεται δυσθυμία με πολλά χρήματα.
ΣΤΟΒΑΙΟΥ – » Ανθολόγιον »,{ Θ’ } , [14 ].Πλουτάρχου -» περί ησυχίας ».
Η χρησιμότητα της ησυχίας φαίνεται να είναι σοφόν πράγμα ,όπου εκτός των άλλων, χρησιμεύει και στην μελέτη της επιστήμης και της φρονήσεως. Εννοώ δε όχι την καπηλικήν [αμεριμνησία των καπηλειών ] και την αγοραία [ των ανθρώπων της αγοράς ] αλλά την μεγάλη ,εκείνη που αν την κατακτήσεις σε εξομοιώνει με τον θεό. Διότι οι μελέτες [ ασχολίες ] που έχουν σχέση με την ζωή στις πόλεις και με τους όχλους των ανθρώπων εκγυμνάζουν την λεγόμενη οξύνοια [ δριμύτητα ] η οποία όμως είναι πανουργία { σ.σ. διότι η εξυπνάδα χρησιμεύει για κακά έργα }. Ενώ η απομόνωση [ο μονήρης βίος],η οποία αποτελεί γυμναστήριον της σοφίας , διαμορφώνει ανδρείον ήθος και πλάθει και διευθετεί τις ψυχές των ανθρώπων. Ζώντας λοιπόν στον καθαρόν αέρα , ως επί το πλείστον στο ύπαιθρο μακριά από τους ανθρώπους ,σηκώνονται όρθιες και βγάζουν φτερά ,καθώς αρδεύονται από το διαυγέστατο και πάρα πολύ λείο ρεύμα της ησυχίας μέσα στο οποίο τα μαθήματα του νου είναι θεοπρεπέστερα και η δράση πιο καθαρή.
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ – » Περί ευθυμίας »,’{ De Tranqullitate Animi }.
Επομένως ,έτσι και στα πράγματα που έχουν τα αντίθετά τους ,επειδή κατά τον Ευριπίδη : »Δεν μπορεί να μείνει χωριστά το κακό απ’ το τα καλό , αλλά υπάρχει κάποια σύγκραση [ συγκερασμός ] , ώστε να στέκουν όμορφα [ να ισορροπούν ] ..δεν πρέπει κανείς να πέφτει σε αθυμία [έλλειψις θυμού ,διαθέσεως ] από τις εναντιότητες [ αντιθέσεις ] ούτε και να τις θεωρεί απαγορευτικές , αλλά όπως ακριβώς οι μουσικοσυνθέτες { σ.σ. που εναρμονίζουν τους χαμηλούς τόνους με τους υψηλούς και αντίθετα } ελαττώνοντας πάντοτε με τα καλλίτερα τα χειρότερα και συμπεριλαμβάνοντας εντός μας τα φαύλα [ αισχρά ] μαζί με τα χρηστά [ καλά ] να φτιάξουμε το μείγμα του βίου μας αρμονικόν [ εμμελές ] και οικείον [ φιλικόν ].
{ η ανάλυσις στο επόμενο : Περί ευθυμίας { De tranquillitate animi }.
ΔΙΟΓΕΝΟΥΣ ΛΑΕΡΤΙΟΥ – » Βίοι φιλοσόφων », { Ζ΄}.
ΖΗΝΩΝ Ο ΚΙΤΙΕΥΣ { 116 }.
Ευ ποιώ = ευεργετώ =/= ευ πάσχω = ευεργετούμαι υπό τινός . Ευπάθεια { < ευ πάσχω }= καλά πάθη ,συγκινήσεις της ψυχής με λογική .
Η ευπάθεια έχει [3] καταστάσεις : χαρά { αντίθετη της ηδονής ,διότι χαρά είναι η έλλογος έπαρσις [ έξαρσις ] – ευλάβεια [ προσοχή ,προφύλαξη ] ,αντίθετη του φόβου ,διότι ευλάβεια είναι η εύλογος έκκλισις [ παρέκκλιση ,λοξοδρομία από τον τακτικό δρόμο ] – βούλησις [ αντίθετη της επιθυμίας ,διότι βούλησις είναι η εύλογος όρεξις ].
ΨΕΥΔΟ-ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ του ΡΟΔΙΟΥ – » Περί παθών »,{ Είδη χαράς γ’ }.
Ευθυμία = χαρά που πηγάζει από τον τρόπο του βίου ή από την ανεπιζητησία {αν-επι- ζητέω } παντός πράγματος .
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – » Τοπικά », { Β’ ,112 b } .
Ο Πρόδικος διέκρινε τις ηδονές σε χαρά ,τέρψις και ευφροσύνη ,όλα αυτά όμως είναι ονόματα του ιδίου πράγματος ,δηλαδή της ηδονής.
ΑΜΜΩΝΙΟΥ – » Λεξικόν ομοίων και διαφόρων λέξεων ».
Χαρά = πρόσφατος έπαρση { ανύψωση } και διάχυση { άπλωμα ,πλημμύρισμα }της ροής της ψυχής. Ευφροσύνη = πάθος διαρκείας που γεννιέται μαζί με σωφροσύνη . Tέρψις { < τέρπω} = κατά κάποιον τρόπον . Τρέψις [ < τρέπω } και αγωγή της ψυχής από το αηδές { ανούσιο } προς το καλλίτερο .Ευθυμία = χαρά σύντομη [ δεν έχει διάρκεια ]της ψυχής . Ηδονή = ευαρέσκεια ,τέρψις της ψυχής. Απόλαυσις = έξις κοινώς για κάθε συμμετοχή είτε αγαθή είτε φαύλη [ ευτελούς αξίας ].
ΑΝΝΗΣ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ – » Ο εν τη λέξει Λόγος ».
Χαρά { < χα..χα.. ρέει } : » χαίρειν είρηται παρά το διαχείσθαι υπό της ηδονής ». Χαρά είναι η διάχυσις [ άπλωμα ] της ροής της ψυχής εξ αιτίας της ηδονής . Συνεκδοχικώς ,διάχυσις σημαίνει χαρά .Ευθυμία = ευδιαθεσία .Η ευθυμία δεν είναι μόνιμη κατάσταση. Θυμηδία [ θυμός +ηδύς ]= γλυκειά χαρά.Ευφροσύνη { < εύφρων < ευ + φρην } =ψυχική ευχαρίστησις ,ευθυμία. .Χαρακτηρίζεται από » διάρκεια μετά σωφροσύνης ». Τέρψις = αποβολή »αηδούς τινός επί το κρείττον ».» Τέρψις οιωνεί τρέψις ‘‘. Τέρψις ,ειδικότερα, η ευφορία την οποία αισθάνεται κάποιος ,όταν ικανοποιήσει την ανάγκη ,την επιθυμία τροφής .Γηθοσύνη { < γηθέω = χαίρω } =η χαρά να είσαι ζων και υγιής .Απόλαυσις { < λω = θέλω } = το να πάρεις ,.ο,τι σφοδρώς επιθυμείς , ασχέτως εάν αυτό που ‘απολαύεις’ είναι αγαθόν ή κακόν [ φαύλον]. Ησυχία { < ηδυχία < ηδύς }. – ήσις = τέρψις. Η ησυχία είναι πράγματι θυμηδία . Ηδονή { < ανδάνω = προκαλώ ευχαρίστησις } = αρέσκεια. Εκ του ηδονή και ο ηδύς [= γλυκός ].Αηδία = έλλειψη γλυκύτητας.
Συνοπτικά , η ευθυμία είναι συναίσθημα χαράς βραχείας και όχι μόνιμης .Όχι όμως οποιασδήποτε χαράς ,αλλά αυτής που εκδηλώνεται όταν το μεσαίον μέρος της ψυχής , το θυμοειδές { το κέντρο των συναισθημάτων ,που κινείται μεταξύ δύο άκρων : ηδονής [ χαράς ] και οδύνης [ λύπης ], υπακούει μεν στο λογιστικόν , εξουσιάζει δε το επιθυμητικόν. Αυτό επιτυγχάνεται όταν το θυμοειδές μέρος της ψυχής αναπτύξει την αρετή της πραότητας και της ανδρείας ,αποφεύγοντας τον δρόμο της οργιλότητας και της δειλίας καθώς και των αντιθέτων τους [ αοργοσία – θράσος ] . Άρα αυτή η πρόσκαιρη χαρά και ευδιαθεσία προκύπτει από την συνεχή προσπάθεια εξισορροπήσεως δύο αντιρρόπων ψυχικών δυνάμεων [ άλογοι ίπποι : θυμοειδές – επιθυμητικόν ], οι οποίες δεν πρέπει να αλληλοεξοντωθούν ή να καταπιεστούν, αλλά να συνταιριαχτούν δια της λογικής [ ηνίοχος ] , ώστε να επέλθει η ψυχική γαλήνη και η ευστάθεια ,η οποία ονομάζεται και ευεστώ, κατά τον Δημόκριτον. Όσο ο ηνίοχος μεγαλώνει [ πορεία από το άλογον στο λογικόν] τόσο αυξάνονται οι φρένες κι ο άνθρωπος μαθαίνει να φρενάρει , αρχίζει ν’ αποκτά φρόνηση , να πράττει με σωφροσύνη οδηγώντας φρόνιμα το άρμα της ψυχής του.
Φίλες και φίλοι , Καλά Χριστούγεννα με υγίεια στο σώμα και ευθυμία στην καρδιά σας.!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :
AΓΟΡΑΖΕΤΕ ΒΙΒΛΙΑ , ΕΛΕΓΧΕΤΕ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ.
Η απόδοσις των αρχαίων κειμένων δεν είναι φωτογραφική ,συνεπώς βασίζεται αλλά δεν ταυτίζεται απόλυτα με αυτή των συγγραφέων .
Τα περισσότερα αρχαία κείμενα ,από όσα χρησιμοποιήθηκαν ,μπορείτε να τα αναζητήσετε στα πολύ χρήσιμα »google books ».
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. { gregoriusworld } 